Les Halles centrales, ancien lieu de commerce et de divertissement | De Centrale Hallen, voormalige handels- en ontspanningsruimte

Situées entre les rues des Halles et de la Vierge Noire, dans l’ancien quartier portuaire de Bruxelles, à l’emplacement de l’ancien marché aux poissons (cf. l’article à ce sujet), les halles centrales sont inaugurées en 1874 après trois ans de travaux. Ceux-ci ont pu débuter lorsque la Senne fut voutée et s’inscrivent dans les projets d’aménagement des nouveaux boulevards. L’ambition de cette œuvre de l’architecte L. Suys est de rassembler en un même lieu les marchés qui sont alors dispersés dans la ville. Sur les huit pavillons prévus dans le projet initial, seuls deux sont construits. Ces bâtiments, d’une superficie de 5000 m², sont séparés par une rue couverte de 12 m de large. La charpente est en fer et les halles comportent de nombreux ornements en fonte représentant les produits qui y sont vendus (gibiers, poissons, volailles, fruits, fleurs …).

De centrale hallen, gelegen tussen de Hallenstraat en de Zwarte Lievevrouwstraat in de oude havenwijk van Brussel (op de plaats van de oude vismarkt – zie het artikel over dit onderwerp) werden in 1874 na drie jaren van werken officieel geopend. De werkzaamheden startten na de overwelving van de Zenne en maakten deel uit van de inrichting van de nieuwe lanen. Deze constructie van de architect L. Suys had de ambitie om de verspreide markten te verzamelen. Van de acht voorziene paviljoenen uit het oorspronkelijke project, werden er slecht twee gebouwd. Deze gebouwen met een oppervlakte van 5000 m² werden door een overdekte straat van 12 meter lang in 2 gedeeld. Het frame bestond uit ijzer en de hallen waren versierd met talrijke gietijzeren ornamenten die de producten vertegenwoordigden die er werden verkocht (wild, vis, gevogelte, fruit, bloem …).

[Vue de la rue couverte reliant les deux ailes des Halles centrales avant les transformations, photographie, [1874], A.V.B., Collection iconographique, C-1443 | Zicht op de overdekte straat die de twee vleugels van de Centrale Hallen verbond voor de aanpassingen, foto, [1874], A.S.B., Iconografische verzameling, C-1443]

[Vue des façades des deux ailes des Halles centrales avant les transformations, photographie, [1874], A.V.B., Collection iconographique, C-1530 | Zicht op de gevels van de twee vleugels van de Centrale Hallen voor de aanpassingen, foto, [1874], A.S.B., Iconografische verzameling, C-1530]

Bien que les halles soient dédiées au commerce de denrées, elles accueillent aussi d’autres évènements, comme par exemple l’Exposition nationale des Arts industriels l’année de leur inauguration. En raison de la concurrence liée au développement des coopératives et des grands magasins, elles n’ont pas le succès espéré. Cela amène le Collège des Bourgmestre et échevins à décider de la reconversion du pavillon nord en espace de divertissement en 1893. Ainsi, celui-ci est transformé en patinoire en hiver, dénommée Pôle Nord, et en lieu de spectacles dès le retour du printemps, le Palais d’Eté. Le programme de ce dernier est très varié et propose tant des concerts que des bals et des combats de boxe. Victime d’un incendie en 1894, le bâtiment est réaménagé par l’architecte A. Chambon.

Hoewel de hallen aan de voedingsmiddelenhandel waren gewijd, ontvingen ze ook andere evenementen zoals bijvoorbeeld de Nationale Tentoonstelling van Industriële Kunsten tijdens het jaar van hun officiële opening. Door de concurrentie van de coöperaties en de groothandelszaken hadden ze evenwel niet het verwachte succes. Daarom besloot het College van Burgemeester en Schepenen het noordelijke paviljoen in 1893 om te bouwen tot ontspanningsruimte. Zo werd het paviljoen tijdens de winter in een schaatspiste omgetoverd (Noordpool) en zodra de lente aanbrak in een evenementenzaal, het Zomerpaleis. Het programma was er erg gevarieerd en omvatte zowel concerten als bals en zelfs bokswedstrijden. Na een brand in 1894 werd het gebouw door de architect A. Chambon heringericht.

[Vue des ruines du Palais des Fêtes (Pôle Nord) à la suite de l’incendie de 1894, photographie, 1894, A.V.B., Collection iconographique, J-2585 | Zicht op de ruïnes van het Feestpaleis (Noordpool) na de brand van 1894, foto, 1894, A.S.B., Iconografische verzameling, J-2585]

[Vue de l’intérieur du Palais d’Eté prêt pour accueillir une représentation théâtrale, carte postale, 1906-1907, A.V.B., Collection iconographique, W-6007 | Zicht op het interieur van het Zomerpaleis dat ingericht was voor een theatervoorstelling, postkaart, 1906-1907, A.S.B., Iconografische verzameling, W-6007]

[Annonce d’un grand gala de boxe organisé par le Cercle Philanthropique Les Gais Lurons au Palais d’Eté au profit du Foyer des Orphelins, affiche, 1927, A.V.B., Collection iconographique, Affiches Sport 1927-16 | Aankondiging van een groot boksgala, georganiseerd door de Filantropische cirkel Les Gais Lurons in het Zomerpaleis ten voordele van het Wezenhuis, affiche, 1927, A.S.B., Iconografische verzameling, Affiches Sport 1927-16]

[Affiche Belle Epoque faisant la publicité de la patinoire du Pôle Nord, affiche, [1898], A.V.B., Collection iconographique, Affiches 1900-274 | Publiciteit voor de schaatsbaan van de Noordpool, affiche, [1898], A.S.B., Iconografische verzameling, Affiches 1900-274]

Durant la Première Guerre mondiale, il est réquisitionné par les Allemands et ensuite mis à la disposition du Comité national qui y organise la distribution de vivres et de vêtements. Dans l’Entre-deux-Guerres, la patinoire est fermée permettant l’installation d’une infrastructure théâtrale permanente. La Deuxième Guerre mondiale marque la fin du caractère élitaire du lieu par l’installation d’un cynodrome pour les courses de lévriers. Celles-ci continuent jusqu’en 1953, lorsque le bâtiment est définitivement fermé. Il est détruit lors de la construction du Parking 58 en 1957. L’autre partie des Halles centrales, l’aile sud, a quant à elle été transformée en magasin en 1933 et a disparu lors de l’extension de ce parking.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog werden de hallen door de Duitsers opgeëist en daarna ter beschikking gesteld aan het Nationaal Hulp -en Voedingscomité. Tijdens het Interbellum werd de schaatspiste gesloten. Dat bood de gelegenheid om een permanente theaterinfrastructuur te installeren. De Tweede Wereldoorlog en de creatie van een hondenrenbaan voor windhonden betekenden het einde van het elitaire karakter van de hallen. Deze hondenrennen werden er tot 1953 georganiseerd, waarna het gebouw definitief de deuren sloot. Het werd in 1957 voor de bouw van de Parking 58 afgebroken. Het andere deel van de Centrale Hallen, het zuidelijke paviljoen, werd in 1933 in een winkelruimte omgevormd en verdween met de uitbreiding van de parking.

[Vue du vestiaire central du Comité National au Pôle Nord durant la Première Guerre mondiale, reproduction d’une photo, [1920], A.V.B., Collection iconographique, E-442 | Zicht op de kleedkamer van het Nationaal Comité in de Noordpool tijdens de Eerste Wereldoorlog, reproductie van een foto, [1920], A.S.B., Iconografische verzameling, E-442]

© Archives de la Ville de Bruxelles | Archief van de Stad Brussel