La place Pogge est en réalité formée par l’élargissement de la chaussée de Haecht. Personne n’a donc son adresse place Pogge. Mais d’où lui vient ce nom ? Pendant longtemps des légendes ont circulé sur ce petit fermier dit « Pogge », un personnage depuis longtemps entré dans le folklore schaerbeekois, à l’image du Tchantchè liégeois. Certaines en ont fait un héros de 1830. Mais qu’en est-il réellement ?
Het Poggeplein vormt in feite een verbreding van de Haachtsesteenweg zodat niemand daar zijn adres heeft. Maar waar komt die naam vandaan? Voor langere tijd circuleerden legenden over die kleine boer, ‘Pogge’ genoemd, een personage dat allang in het Schaarbeekse folklore bestond, naar het evenbeeld van de Luikse Tchantchè.
[La place Pogge, 1912, carte postale, Fonds iconographique, Archives communales de Schaerbeek | Het Poggeplein, 1912, postkaart, Iconografische verzameling, Gemeentearchieven van Schaarbeek]
Son vrai nom est Pierre De Cruyer, né à Ternath en 1821. Il suit d’abord une carrière militaire dans le 11e régiment d’infanterie de 1842 à 1846. En 1853, il se marie avec Anne-Catherine Crabs à Schaerbeek qui lui donne cinq enfants, dont quatre hélas meurent en bas âge. La famille s’installe dans une maison, rue des Génisses, détruite aujourd’hui, mais que l’on peut situer au n°394 de la chaussée de Haecht.
À Schaerbeek, Pogge exerce le métier de domestique et de journalier. De petite taille et un peu recourbé suite à ses travaux aux champs, il est surnommé « Pogge », une déformation en patois local de « Pouchenelle ». Il devient très populaire et respecté dans son quartier. On le voit se promener en tenue de paysan (sabots, pantalon noir, blouse bleue, foulard rouge et casquette noire) accompagné de son âne.
Zijn echte naam was Pierre De Cruyer, in 1821 in Ternat geboren. Hij ging eerst bij het leger, in het 11de infanterieregiment vanaf 1842 tot 1846. In 1853 trouwde hij met Anne-Catherine Crabs te Schaarbeek, die hem vijf kinderen gaf, waarvan vier helaas als zuigelingen stierven. De familie ging in een huis wonen in de Vaarzenstraat, heden vernield, maar die wij op nr. 394 van de Haachtsesteenweg kan lokaliseren. In Schaarbeek werkte hij als bediende en landbouwer. Gezien dat hij klein en een beetje krom was als gevolg van zijn werk in de velden, werd hij “Pogge” genoemd, een dialectische vervorming van “Poechenelle”. Hij werd heel populair en gerespecteerd in zijn woonwijk. Men kon hem zien wandelen in zijn boerenkleding (klompjes, blauw overhemd, rode sjaal, zwarte broek en een pet uit zwarte zijde) door zijn ezel vergezeld.
[Acte de mariage de Pierre De Cruyer, registre de l’Etat-civil pour l’année 1853 (acte n°27), Archives communales de Schaerbeek | Huwelijkseakte van Pierre De Cruyer, Burgerlijke Stand voor het jaar 1853 (akte nr 27), Gemeentearchieven van Schaarbeek]
Il est ensuite engagé à l’usine à gaz de Schaerbeek où un épisode va définitivement fixer sa réputation. Un jour, le caissier lui remet par erreur une cartouche de pièces d’or comme salaire. Pierre rapporte alors sans tarder la cartouche et reçoit ses gages en centimes comme cela aurait dû être. Par cette action, il devient un exemple d’honnêteté pour tous ses amis et voisins.
Daarna werd hij arbeider in de gasfabriek te Schaarbeek waar een voorval zijn reputatie zou versterken. Op een dag gaf de kassier hem bij vergissing een rol gouden muntstukken als salaris. Pierre bracht het geld terstond terug en kreeg zijn loon in centjes als gewoonlijk. Dankzij die goede daad werd hij een voorbeeld van eerlijkheid voor al zijn vrienden en buren.
Devenu veuf en 1883, Pogge fréquente beaucoup les cafés de son quartier. C’est là qu’il se place en arbitre de certains conflits qu’il tranche le bras droit tendu en avant tout en prononçant sa phrase emblématique : « Alles is just ». Déjà en 1875, au n°371 de la chaussée de Haecht, dans le café « Aux Trois Rois », un groupe de joyeux zwanzeurs célébraient le personnage sous la forme d’une société : les « Pogge Vrienden ». Fatigué, Pierre De Cruyer se retire à l’asile des vieillards, rue Haute n°266 et y décède le 16 juin 1890.
Na het overlijden van zijn vrouw in 1883 werd hij een vaste klant van de lokale estaminets. Hij werd de bekende scheidsrechter van bepaalde conflicten waarop hij zijn oordeel verkondigde met zijn emblematisch dooddoener ‘Alles is just’ terwijl hij zijn rechterarm voor zich uitstrekte. Al in 1875 op nr. 371 van de Haachtsesteenweg, in het café ‘De drie koningen’ hadden een groep vrolijke zwanzers als eerbetoon voor het personage een ‘socheteit’ georganiseerd: de “Pogge Vrienden”. Vermoeid trok Pierre De Cruyer zich in een bejaardentehuis terug, in de Hoogstraat nr. 266 waar hij op 16 juni 1890 stierf.
Leur héros disparu, les « Pogge Vrienden » vont s’attacher à le rendre immortel. Les récits populaires, souvent incorrects, traversent les générations. Il se raconte notamment que Pogge a légué à la commune trois maisons pour que l’on aménage la place qui porte son nom ou encore que la statue qui orne le centre du petit square est le portrait de Pogge, alors qu’il s’agit du poète Emmanuel Hiel.
Toen hun held verdwenen was, zullen de ‘Poggevrienden’ ervoor zorgen dat hij onsterfelijk zou worden. Populaire verhaaltjes, die vaak vals waren, werden van generatie tot generatie doorverteld. Namelijk werd het gerucht verspreid dat Pogge drie huizen had nagelaten om het plein in te richten dat nu zijn naam draagt of nog dat het standbeeld in het midden van het plein zijn figuur is, terwijl het dichter Emmanuel Hiel vertegenwoordigt.
[Monument Hiel, carte postale, Fonds Iconographique, Archives communales de Schaerbeek | Hiel monument, postkaart, Iconografische verzameling, Gemeentearchieven van Schaarbeek]
Pogge devient également le symbole de l’amitié qui lie Schaerbeek à la ville d’Houffalize, la première étant la marraine de la deuxième suite aux dommages importants que celle-ci a subis pendant la deuxième guerre mondiale. Pour sceller cette relation, Schaerbeek offre une réplique du Pogge sculpté par Louis van Cutsem qui est placée « rue de Schaerbeek » dans la ville ardennaise en 1952.
Pogge werd ook het symbool van de vriendelijkheid tussen Schaarbeek en Houffalize. Tijdens het Offensief van 1944 had de Brusselse gemeente Houffalize geadopteerd en geholpen. Om hun relatie sterker te maken bood Schaarbeek een replica van de Pogge door Louis Van Cutsem gebeeldhouwd aan. Sinds 1952 heeft die nu in de ‘rue de Schaerbeek’ in de Ardense stad zijn plaats gevonden.
[Statue de Pogge à Houffalize, 1952, photographie, Fonds iconographiques, Archives communales de Schaerbeek | Beeld van Pogge in Houffalize, 1952, foto, Iconografische verzameling, Gemeentearchieven van Schaarbeek]
© Archives communales de Schaerbeek | Gemeentearchieven van Schaarbeek
