Le rail

La gare de Schaerbeek | Het station van Schaarbeek

En 1835, la première ligne de chemin de fer belge, qui relie Bruxelles à Malines, est inaugurée. Le premier train part de la gare de l’Allée verte, aujourd’hui disparue. Les rails traversent le bas de Schaerbeek et longent les bords de la Senne et le domaine Monplaisir. Afin de desservir le quartier de Helmet, un premier bâtiment est construit en 1864 aux environs de l’actuel croisement entre les rues Rodenbach et Anatole France. Cette halte sert aussi de logement au garde-barrière.

In 1835 werd de eerste spoorlijn van België ingehuldigd, die Brussel verbond met Mechelen. De eerste trein vertrok aan station Groendreef, dat vandaag niet meer bestaat. De sporen liepen langs het zuiden van Schaarbeek en de oevers van de Zenne en het Monplaisir-domein. Om de Helmetwijk te bedienen, werd in 1864 een eerste gebouw opgetrokken in de buurt van het huidige kruispunt van de Rodenbachstraat en de Anatole Francestraat. Deze halte diende ook als woning voor de spoorwachter.

Progressivement, le transport ferroviaire de marchandises s’intensifie. Afin de soulager les gares du Nord et de l’Allée verte, l’État décide d’acheter des terrains pour augmenter la superficie des rails au niveau de la gare de Helmet et d’en faire une véritable gare de formation et de triage. En 1888, un nouveau bâtiment est alors construit le long de la toute nouvelle place Nationale (qui deviendra la place princesse Elisabeth). Les plans sont dressés par l’architecte Franz Seulen, attaché à l’administration des chemins de fer de l’État. Le style choisi est le néo-renaissance flamande, qui fait écho au style de l’hôtel communal qui vient juste d’être inauguré.

Het spoorwegvervoer van goederen nam geleidelijk aan toe. Om het Noordstation en station Groendreef te ontlasten, besloot de overheid om gronden te kopen en zo de spooroppervlakte aan het Helmetstation te vergroten en er een heus rangeer- en vormingsstation van te maken. In 1888 werd dan ook een nieuw gebouw opgetrokken langs het gloednieuwe Nationaal Plein (dat later het Prinses Elisabethplein werd). De plannen werden opgesteld door architect Franz Seulen, die voor de Belgische staatsspoorwegen werkte. Er werd gekozen voor een neo-Vlaamse renaissancestijl, naar het voorbeeld van de stijl van het gemeentehuis dat kort daarvoor werd ingehuldigd.  

[Le premier bâtiment, cartes postales, Fonds iconographique, Archives communales de Schaerbeek | Het eerste gebouw, postkaarten, Iconografische verzameling, Gemeentearchieven van Schaarbeek]

 

[Enquête « commodo et incommodo », 1879, affiche, Fonds Travaux publics, Archives communales de Schaerbeek | Onderzoek « commodo et incommodo », 1879, affiche, Openbare Werken archieven, Gemeentearchieven van Schaarbeek]

 

Plusieurs accidents graves montrent qu’il est urgent d’agrandir les lieux pour permettre aux trains venant de la gare du Nord de poursuivre leur route ou de s’arrêter à Schaerbeek en toute sécurité.  L’ancien viaduc étriqué qui enjambait les rails et le canal est remplacé par un pont monumental et le nombre de voies ferrées est augmenté. En 1913, le bâtiment de la gare est également agrandi. Franz Seulen conçoit une deuxième aile au premier bâtiment, toujours dans le style néo-renaissance flamande. Ce bâtiment, plus grand que le premier, est prévu pour accueillir les voyageurs et se compose d’une grande salle des pas-perdus et de plusieurs guichets. Une deuxième partie est destinée à loger le chef de gare et une troisième partie est réservée aux bureaux.

Als gevolg van verscheidene zware ongevallen moest het terrein dringend worden uitgebreid, zodat de treinen uit het Noordstation in alle veiligheid hun weg konden voortzetten of halt houden in Schaarbeek.  Het oude, smalle viaduct over de sporen en het kanaal werd vervangen door een monumentale brug en het aantal sporen werd verhoogd. In 1913 werd ook het stationsgebouw uitgebreid. Franz Seulen ontwierp een tweede vleugel voor het eerste gebouw, ook in neo-Vlaamse renaissancestijl. Dit gebouw, dat nog groter was dan het eerste, moest plaats bieden aan de reizigers en omvatte een grote lokettenzaal en verscheidene loketten. Een tweede gedeelte was bestemd voor de stationschef en een derde gedeelte was voorbehouden aan kantoren.

[Le deuxième bâtiment, cartes postales, Fonds iconographique, Archives communales de Schaerbeek | Het tweede gebouw, postkaarten, Iconografische verzameling, Gemeentearchieven van Schaarbeek]

 

[Le deuxième bâtiment, 1913, plans, Fonds cartes et plans, Archives communales de Schaerbeek | Het tweede gebouw, 1913, plannen, Kaarten en plannen verzameling, Gemeentearchieven van Schaarbeek]

 

La gare de Schaerbeek étant devenue l’une des plus importantes du pays, les Allemands y voient une porte d’entrée idéale à la capitale pendant toute l’occupation de 14-18. Lors de la signature de l’Armistice, c’est par là notamment que les occupants ont quitté la ville. Non sans mal car un train de munition explosa accidentellement, causant quelques dégâts.

Omdat het station van Schaarbeek een van de belangrijkste stations van het land was geworden, zagen de Duitsers er de ideale toegangspoort tot de hoofdstad in gedurende de bezetting van ‘14-’18. Bij het ondertekenen van de Wapenstilstand verliet de bezetter langs daar de stad. Maar niet zonder problemen; een munitietrein die per ongeluk ontplofte, veroorzaakte schade.

[Le départ des troupes belges en 1914, carte postale, Fonds iconographique, Archives communales de Schaerbeek | Het vertrek van de Belgische troepen in 1914, postkaart, Iconografische verzameling, Gemeentearchieven van Schaarbeek]

[Des soldats allemands dans la gare, carte postale, Fonds iconographique, Archives communales de Schaerbeek | Duitse soldaten in het station, postkaart, Iconografische verzameling, Gemeentearchieven van Schaarbeek]

 

En 1943, suite à une ordonnance des autorités occupantes allemandes, les ouvriers belges sont réquisitionnés pour le travail forcé en Allemagne. La gare devient donc le théâtre de déportations. Pour empêcher ces faits, la résistance n’hésite pas à mener des actes de sabotages pour retarder le départ des trains et permettre à certains de s’échapper. En 1943 et 1944, les alliés bombardent les installations ferroviaires, dont celles de Schaerbeek. Les bombardements des 8 et 11 mai 1944 font un grand nombre de victimes civiles dans les quartiers situés entre la gare de Schaerbeek et la gare du Nord.

In 1943 werden, na een bevel van de Duitse bezetter, Belgische arbeiders opgevorderd om dwangarbeid te gaan verrichten in Duitsland. Het station werd toen een draaischijf voor deportaties. Om dit te verhinderen, ging het verzet vol overtuiging over tot sabotageacties om het vertrek van de treinen te vertragen en mensen te helpen ontsnappen. In 1943 en 1944 werden spoorinstallaties, ook die van Schaarbeek, gebombardeerd door de geallieerden. De bombardementen van 8 en 11 mei 1944 maakten veel burgerslachtoffers in de wijken tussen het station van Schaarbeek en het Noordstation.

À partir de 1980, suite à l’expansion du transport routier de marchandises, la gare de Schaerbeek subi un certain déclin. Les voyageurs se font plus rares et les guichets sont automatisés. La grande salle des pas-perdus est alors inutile. Longtemps fermée, elle a aujourd’hui trouvé une nouvelle jeunesse grâce à la création du musée Train World. La vieille halte de 1864 a elle aussi été rénovée et intégrée au musée.

Vanaf 1980, na de groei van het transport van goederen over de weg, kende het station een Schaarbeek een zekere achteruitgang. Er kwamen almaar minder reizigers en de loketten werden geautomatiseerd. De grote lokettenzaal werd overbodig. Dankzij het Train World-museum beleeft de zaal, die al geruime tijd gesloten is, vandaag haar tweede jeugd. De oude halte van 1864 werd ook gerenoveerd en maakt nu deel uit van het museum.

[La vielle halte hier et aujourd’hui, photographies, Fonds iconographique, Archives communales de Schaerbeek | De oude halte gisteren en vandaag, foto’s, Iconografische verzameling, Gemeentearchieven van Schaarbeek]

 

 

© Archives communales de Schaerbeek | Gemeentearchieven van Schaarbeek

Laisser un commentaire