Le rail

Les première lignes de tramways à Schaerbeek | De eerste tramlijnen in Schaarbeek

Inventés aux États-Unis dans la première moitié du XIXe siècle, les tramways se présentent d’abord sous forme de voitures sur rails et tractées par des chevaux. La traction hippomobile fait place ensuite à la traction mécanique dans les années 1870. D’abord à vapeur, à air comprimé et enfin électrique, les réseaux de tramways se développe un peu partout en Europe, et plus particulièrement à Bruxelles qui conserve encore actuellement un très grand nombre de lignes d’une longueur additionnée de près de 215 kilomètres. C’est en 1869 que la première ligne de « chemin de fer américain » (traction hippomobile) est mise en service à Bruxelles. Elle relie alors le Bois de la Cambre à la Porte de Schaerbeek. À l’époque, une compagnie exploite cette ligne : la Belgian Street Railways and Omnibus Company Limited. Cette dernière sera ensuite absorbée en 1874 par la compagnie des Tramways bruxellois aïeule de notre S.T.I.B. actuelle.

Uitgevonden in de Verenigde staten in de eerste helft van de XIXe eeuw, zijn de eerste trams wagens op rails en getrokken door paarden. De paardentram maakt plaats voor een mechanische versie in de jaren 1870. Eerst met stoom, samengeperste lucht en tot slot elektrisch, overal in Europa ontwikkelen zich tramnetten, en meer bepaald in Brussel dat ook vandaag nog een groot aantal lijnen heeft voor een net van 215 km in het totaal. De eerste lijn van de “Amerikaanse spoorweg” (paardentram) wordt in 1869 in gebruik genomen. Ze verbindt het Ter Kamerenbos met de Schaarbeeksepoort. Toen exploiteerde een maatschappij de lijn: de Belgian Street Railways and Omnibus Company Limited. In 1874 nam de maatschappij Tramways bruxellois, voorouder van onze huidige STIB, deze laatste over.

[Plan-type d’un wagon des « Tramways Bruxellois », 1900, Archives communales de Schaerbeek | Typeplan van een wagon van de « Tramways Bruxellois », 1900, Gemeentearchieven van Schaarbeek]

[Tarifs de la ligne « Bois de la Cambre – Schaerbeek, 1872, Archives communales de Schaerbeek | Tarieven van de lijn « Ter Kamerenbos – Schaarbeek, 1872, Gemeetearchieven van Schaarbeek]

[Horaires de la ligne « Bois de la Cambre – Schaerbeek », 1883, Archives communales de Schaerbeek | Dienstregelingen van de lijn « Ter Kamerenbos – Schaarbeek, 1883, Gemeentearchieven van Schaarbeek]

 

C’est également en 1869 que le conseil communal de Schaerbeek accorde la concession d’exploitation pour le prolongement de la ligne du Bois jusqu’à la place de la Reine. Cette ligne est ensuite encore prolongée en 1873 jusqu’au haut de la rue Teniers (actuel parvis de l’église Saint-Servais) en passant par la chaussée de Haecht. Pour accueillir les trams et les chevaux arrivés à leur terminus, un dépôt pourvu d’écuries est construit  le long de la chaussée de Haecht. Ce dépôt est toujours en usage aujourd’hui. Au début des années 1870, une ligne est aussi ouverte passant par la rue de Brabant vers la place Liedts.

Ook in 1869 keurt de gemeenteraad van Schaarbeek de exploitatieconsessie goed om de lijn van het Ter Kamerenbos uit te breiden tot het Koninginneplein. Deze lijn wordt in 1873 nog verder uitgebreid tot bovenaan de Teniersstraat (nu het voorplein van de Sint-Servaaskerk) en loopt langs de Haachtsesteenweg. Om de trams en de paarden op hun eindbestemming op te vangen, werd een depot met stallen gebouwd langs de Haachtsesteenweg. Dit tramdepot is vandaag nog altijd in gebruik. Begin jaren 1870 opent een lijn langs de Brabantstraat naar het Liedtsplein.

[Le dépôt de tram (chaussée de Haecht), carte postale, Fonds iconographique, Archives communales de Schaerbeek | Tramdepot (Haachstesteenweg), postkaart, Iconografische verzameling, Gemeentearchieven van Schaarbeek]

[La place Pogge (chaussée de Haecht), carte postale, Fonds iconographique, Archives communales de Schaerbeek | Poggeplein (Haachtsesteenweg), postkaart, Iconografische verzameling, Gemeentearchieven van Schaarbeek]

[La place Liedts, carte postale, Fonds iconographique, Archives communales de Schaerbeek | Liedtsplein, postkaart, Iconografische verzameling, Gemeentearchieven van Schaarbeek]

 

En 1902, la compagnie des Tramways bruxellois obtient l’autorisation de prolonger la ligne du Bois de la Cambre jusqu’à la gare de Schaerbeek, en passant par la chaussée de Haecht, la rue Goossens, la rue des Ailes, la rue Royale Sainte-Marie, la place Verboeckhoven, l’avenue et la place princesse Elisabeth. La ligne est construite à double voies. La traction se fait à l’électricité par le système dit à « câble aérien axial » avec retour par les rails. Le service est alors assuré de 7 heures du matin à 10 heures du soir, toutes les 10 minutes. Les tarifs sont fixés à 10 centimes pour le trajet « gare de Schaerbeek – place Rogier » ou encore 15 centimes pour le trajet « gare de Schaerbeek – Bourse ».

In 1902, krijgt de maatschappij Tramways bruxellois de toestemming om de lijn van het Ter Kamerenbos te verlengen tot aan het station van Schaarbeek. De lijn komt langs de Haachtsesteenweg, de Goossensstraat, de Vleugelstraat, de Koninklijke Sinte-Mariastraat, het Verbroeckhovenplein, de Prinses Elisabethlaan en het Prinses Elisabethplein. Het is een lijn met een dubbel spoor. De tractie van het systeem verloopt elektrisch volgens het systeem “bovengrondse axiale kabel” met retour via de rails. De trams rijden van 7u ‘s ochtends tot 10u ‘s avonds, om de 10 minuten. Een traject “Schaarbeek station – Rogierplein” kost 10 cent terwijl het traject “Schaarbeek station – Beurs” 15 cent kost.

[Affiche, Willem Battaille, 1904, Collection artistique communale de Schaerbeek | Affiche, Willem Battaille, 1904, Kunstcollectie van Schaarbeek]

[La place Princesse Elisabeth, carte postale, Fonds iconographique, Archives communales de Schaerbeek | Prinses Elisabethplein , postkaart, Iconografische verzameling, Gemeentearchieven van Schaarbeek]

 

À partir de 1905, Schaerbeek aménage divers nouveaux quartiers. Il faut alors aussi des nouvelles lignes de tram électriques pour les desservir. Ainsi, par exemple, une ligne venant de la Bourse, emprunte l’avenue Rogier en direction de Linthout en passant par la place des Bienfaiteurs et la Grande rue au Bois.

Vanaf 1905 richt Schaerbeek verschillende nieuwe wijken in. Er zijn dan ook nieuwe elektrische tramlijnen nodig om deze te bedienen. Zo loopt, bijvoorbeeld, een lijn van de Beurs via de Rogierlaan naar Linthout, via het Weldoenersplein en de Grote Bosstraat.

[Avenue Rogier, carte postale, Fonds iconographique, Archives communales de Schaerbeek | Rogierlaan, postkaart, Iconografische verzameling, Gemeentearchieven van Schaarbeek]

 

© Archives communales de Schaerbeek | Gemeentearchieven van Schaarbeek

Laisser un commentaire