Vandaag de dag lopen er jongens en meisjes school op de gemeentescholen van Tenbos. Bij de oprichting van deze scholen konden de jongens terecht in de Amerikaansestraat (school nr. 9) en de meisjes in de parallelle Waterleidingsstraat (school nr. 10). De scholen worden gebouwd aan het einde van de 19e eeuw en kaderen in de toenemende verstedelijking van de Tenboswijk, die start met de aanleg van de Louizalaan (1860-1866).
[Uittreksel uit het register van de beraadslagingen van de gemeenteraad, 1899. Bestand van koninklijke besluiten, Archieven van de gemeente Elsene]
De architect en stedenbouwkundige Victor Besme stelt een algemeen plan op dat zorgt voor een stedenbouwkundige coherentie in de wijk. De gemeente Elsene lanceert vervolgens een Plan voor de aanleg van straten tussen de Waterloosesteenweg en de Charleroisesteenweg en de Terkamerenboslaan (koninklijk besluit van 20 februari 1864). De “talrijke braakliggende terreinen of bouwlanden” (zie uittreksel uit het register) maken plaats voor de aanleg van de Amerikaansestraat (die ook deels op het grondgebied van Sint-Gillis ligt) en de Waterleidingsstraat.
De Tenbos-scholen 9 en 10 worden gebouwd tussen 1890 en 1898 en worden geïntegreerd in een bestaande architecturale structuur van herenhuizen en unifamiliale burgerwoningen.
De wijk wordt gekenmerkt door een zeker eclecticisme als aanvulling op de neoclassicistische stijl die overheersend was tot midden XIXe eeuw.
De bouwstijl van de scholen is een verrassend voorbeeld van deze verscheidenheid aan stijlen. De scholen worden gebouwd door de architect A. Sluyckx. De buitengevels vormen een verwijzing naar de Vlaamse Renaissance, terwijl de structuur rekening houdt met de nieuwe eisen op het vlak van ruimtelijke kwaliteit, veiligheid en hygiëne die door de architect Ernest Hendrickx opgenomen werden in een in 1875 ontwikkeld archetype (Modelschool, Maurice Lemonnierlaan nr. 110, Brussel). Deze structuur volgt ook de principes van de Franse rationalistische stroming (zie plannen hieronder).
[Detail van het gevelplan van de gevel van de school nr. 9, Amerikaansestraat, 1890. Archiefbestand van de dienst Openbare Werken, Archieven van de gemeente Elsene]
De beslissing over de bouw van de scholen werd genomen door de gemeenteraad op 15 juni 1886. De scholen worden gebouwd in twee fases: eerst de lagere jongensschool nr. 9 en daarna de meisjesschool nr. 10. De gebouwen vormen een blok tussen de Amerikaansestraat en de parallelle Waterleidingsstraat. De leerlingen volgen apart les, maar de gemeenteraad voorziet een verbinding tussen de gebouwen. Het project voorziet bijvoorbeeld een gemeenschappelijke « overdekte speelplaats/turnzaal » voor een optimaal gebruik van de schoolgebouwen.
[Uittreksel van het gemeenteblad, 1890. Bestand Algemeen bestuur. Archieven van de gemeente Elsene]
[Plan van de gelijkvloerse verdieping van school nr. 10, Waterleidingsstraat, 1890. Archiefbestand van de dienst Openbare Werken, Archieven van de gemeente Elsene]
[Openbare affiches voor aanbesteding, 1896 en 1897. Archiefbestand van de dienst Openbare Werken, Archieven van de gemeente Elsene]
[Detail van het gevelplan van de school nr. 10, Waterleidingsstraat, 1896. Archiefbestand van de dienst Openbare Werken, Archieven van de gemeente Elsene]
Het scholencomplex wordt daarna regelmatig uitgebreid en heringericht, want het aantal inwoners van Elsene stijgt sterk: tussen 1850 en 1900 gaat het aantal inwoners van 16.466 naar 61.172. In 1896 vindt er een uitbreiding plaats in de Waterleidingsstraat en in 1926 wordt er een kindertuin opgericht. In de onderstaande brief kunnen we lezen dat er werkzaamheden noodzakelijk zijn om de kinderen op een kwaliteitsvolle manier te kunnen opvangen in de school nr. 9. De scholen moeten niet alleen uitbreiden maar ook evolueren. De brief werd geschreven in 1914, door wie weten we niet (een leerkracht, directeur, of schoolprefect). Het is aannemelijk dat de werkzaamheden niet onmiddellijk van start zijn gegaan, aangezien 1914 samenvalt met het begin van de Eerste Wereldoorlog…
[Brief aan de schepen van openbaar onderwijs, 1914. Archiefbestand van de dienst Openbare Werken, Archieven van de gemeente Elsene]
Tussen 1938 en 1953 wordt de school gemoderniseerd en komen er bv. toiletten en een stookruimte. De houten trappen worden vervangen door betonnen trappen. Ondanks deze moderniseringsingrepen behoudt de scholengroep haar oorspronkelijke bouwstijl en zitten er vandaag de dag nog steeds leerlingen op de schoolbanken!
[Gevel Amerikaansestraat. Persoonlijke foto’s. Juni 2020]
Bronnen
http://www.irismonument.be/nl.Elsene.Amerikaanse_Straat.136.html
© Gemeentearchief van Elsene
