Aan de vooravond van de annexatie van onze gewesten door de Franse republiek in 1794 telde Brussel en omgeving een vijftigtal erkende basisscholen, maar geen daarvan in Sint-Lambrechts-Woluwe. Zoals in veel andere kleine dorpjes op het platteland is het nog steeds de pastoor of, bij gebrek daaraan, de koster die de jonge parochianen moet leren lezen, schrijven en vooral de catechismus moet bijbrengen. Het is bovendien het “Kostershuis” (vroeger gelegen aan de voet van de toren van de Sint-Lambertuskerk en gesloopt rond 1930), dat toen dienst deed als onderwijsplaats.
Hoewel het Franse regime al in 1795 de eerste wetten met betrekking tot de schoolplicht vaststelde, besloot de gemeenteraad van Sint-Lambrechts-Woluwe pas in 1824, onder het bewind van Jean Devis, een deel van het “Kostershuis” te huren om een geschikter klaslokaal in te richten.
[Het ‘Kostershuis’ met bijgebouw dat gebruikt werd als schoollokaal in de eerste helft van de 19e eeuw, postkaart, Gemeentemuseum van Sint-Lambrechts-Woluwe]
Toen de gemeente in 1852 het gebouw kocht dat later het gemeentehuis (het huidige Shalom Center) zou worden, wees zij een deel ervan toe voor het gebruik als klaslokalen. Vier jaar later werd de definitieve school gebouwd, die iets lager gelegen is, in de Madyolstraat (nu bezet door de Sint-Lambertus bibliotheek). Deze nieuwe school, waar meisjes en jongens samen les kregen, bleef meer dan een halve eeuw in bedrijf.
[Het centrum van Sint-Lambrechts-Woluwe rond 1900. Op de voorgrond, de gemeenteschool gebouwd in de Madyolstraat in 1856, foto, Privéverzameling]
Toen hij in 1874 besloot een confessionele meisjesschool op te richten in Sint-Lambrechts-Woluwe, is Jules Malou al meer dan twintig jaar in onze gemeente gevestigd. Hij was toen minister van Financiën en de onbetwiste leider van de Belgische katholieken. Om het instituut te leiden, zocht hij de hulp van de Congregatie van de Zusters van de Voorzienigheid en de school nam vervolgens bezit van de “Kanselarij”, een oud huis dat waarschijnlijk in de 16e eeuw werd gebouwd en waar het Instituut van de Voorzienigheid tot op de dag van vandaag is gevestigd.
[Jules MALOU (1810-1886), oprichter van een katholieke meisjesschool te Woluwe in 1874 (in de lokalen van de ‘Kanselarij’, momenteel Instituut van de Voorzienigheid) en van de vrije geadopteerde jongensschool, die de gemeenteschool verving van 1884 tot 1895, portret volgens Winterhalter, 1852, Gemeentemuseum van Sint-Lambrechts-Woluwe]
[De ‘Kanselarij’, zetel van de meisjesschool opgericht in 1874 door Jules Malou. Tegenwoordig geïntegreerd in het complex van het Instituut van de Voorzienigheid, foto, circa 1910., Gemeentemuseum van Sint-Lambrechts-Woluwe]
Toen ze aan de macht kwamen ten koste van de liberalen die van 1878 tot 1884 over België regeerden, stemden de katholieken voor een nieuwe wet op het basisonderwijs die de gemeenten de keuze liet tussen het aanvaarden van een confessionele school en het behouden van een neutrale officiële school. De gemeente Sint-Lambrechts-Woluwe, onder leiding van de katholieke burgemeester Henri Verheyleweghen, past de vrije school aan die door Jules Malou is opgericht en waarvan een deel openstaat voor jongens, en neemt de beslissing om de gemeenteschool af te schaffen. Onder druk van de liberalen werd ze echter in 1895 heropend. De schooloorlog was toen in volle gang!
In het begin van de 20e eeuw werd het gebouw van de kleine school in de Madyolstraat te klein, omdat de schoolbevolking, gekoppeld aan de demografische groei, maar bleef groeien. Zo keurde de gemeenteraad op 3 juni 1905 de aankoop goed van een terrein van bijna 45 are aan de rand van wat toen de “Kleine Kasseide” werd genoemd, de huidige Vervloesemstraat. De som van 10.900 frank voor deze aankoop wordt gedekt door een lening van het Gemeentekrediet van België. In 1909 werd de nieuwe school, die van meet af aan was uitgerust met een turnzaal en ontworpen door de architect Henri Jacobs, bekend van zijn Art Nouveau-schoolprojecten (waaronder de scholen van de scholengroep Josaphat in Schaarbeek), opengesteld voor de leerlingen. De erfgoedwaarde ervan is bovendien erkend door de opname op de beschermingslijst in 1996.
[Beslissing van de gemeenteraad om een grond aan te kopen voor de bouw van de nieuwe gemeenteschool, in de Kleine Steenweg (nu de Vervloesemstraat), vergadering van 3 juni 1905, Gemeentebestuur van Sint-Lambrechts-Woluwe]
Jean-François Vervloesem, geboren in Keerbergen op 2 oktober 1850 (3 oktober 1849 uit andere historische bronnen), studeert af aan de normaalschool in Lier (naar het voorbeeld van Théodore De Cuyper, toekomstig schepen, en Antoine-Joseph Slegers, toekomstig gemeentesecretaris). Hij gaf eerst les aan de gemeenteschool van Jette tussen 1870 en 1879, voordat hij door Jules Malou wordt aangesteld om les te geven aan de school van de Zusters van de Voorzienigheid, die hij zojuist in Sint-Lambrechts-Woluwe had opgericht. Vervolgens werd hij in 1895 hoofdonderwijzer van de gemeenteschool en bleef dat tot zijn dood in 1917.
[Van links naar rechts, Edouard Van Waeg, Antoine-Joseph Slegers en Frans Vervloesem, foto, zd, Gemeentemuseum van Sint-Lambrechts-Woluwe]
[De drie onderwijzers aangeduid door Malou voor zijn vrije jongensschool opgericht in 1879. In 1895, na de opheffing van de geadopteerde school, worden ze gemeente-onderwijzersE. Van Waeg en A.-J. Slegers cumuleren ook de functie van gemeentesecretaris, de eerste van Sint-Pieters-Woluwe van 1903 tot 1940, en de tweede, van Sint-Lambrechts-Woluwe van 1892 tot 1931. De A.-J . Slegers herinnert aan hem. Deze foto is niet gedateerd maar zou van 1895 kunnen zijn, de datum van hun benoeming als gemeenteonderwijzers]
Tijdens zijn leven werd deze stoere man, met zijn indrukwekkende lichaamsbouw, door de hele bevolking gewaardeerd. De omvang van de festiviteiten die in 1894 en 1907 in heel Woluwe ter ere van hem werden georganiseerd, is een perfecte illustratie van de belangrijke plaats die de “meester” innam in de kleine dorpsgemeenschap en de psychologische invloed die hij daarop had, net als de landheer, de priester of de notaris.
In 1930 gaven zijn oud-leerlingen de beeldhouwer en Woluwenaar Joseph-Gérard Van Goolen de opdracht om het borstbeeld te maken dat het binnenplein van de school siert. De school was sinds 1939 de nummer 1 in de hiërarchie van de lokale scholen en kreeg in 1954 de naam van deze echte vertegenwoordiger van de lokale elite van weleer, wiens naam sinds 1920 ook op de straatnaamborden van de aangrenzende verkeersader straat.
In 2009 werd de school gerenoveerd met behoud van het oorspronkelijk karakter. De elektrische installatie werd gerenoveerd, er werd een nieuwe refter voor de kleuterschool gebouwd en de akoestiek van de binnenkoer werd verbeterd.
© Gemeentemuseum van Sint-Lambrechts-Woluwe
