De bouw van de vleugel van het Cultureel Centrum van Sint-Pieters-Woluwe, grenzend aan het huidige Gemeentehuis, verliep niet zonder moeilijkheden. Om de context te bepalen, legde burgemeester Jean Evrard[1] op 10 juni 1961 officieel de eerste steen van het Gemeentehuis. De werkzaamheden aan het 1ste deel van het gemeentehuis (1ste vleugel en belfort) werden in 1966 voltooid. De laatste fase van de bouw, de vleugel van het Cultuurcentrum, begon in 1967 en moest eindigen in 1970. Maar dat is zonder de 2 faillissementen mee te rekenen die de bouwwerf voor enkele maanden zullen stoppen: faillissement van de hoofdaannemer en dat van de verwarmingsaannemer. Het dak is niet geïnstalleerd, het regent in een deel van het gebouw!
[Voltooiing van de 1ste vleugel van het Gemeentehuis, de vordering van de vleugel van het Cultureel Centrum is on hold gezet, Gemeentelijke archieven van Sint-Pieters-Woluwe]
In januari 1971 veranderde de politieke meerderheid en werd François Persoons[2] burgemeester. Hij erft dan niet alleen van een project, maar van een werk in uitvoering, waarvan de plannen, die 25 jaar eerder ontworpen werden, in vele opzichten grotendeels achterhaald blijken te zijn: technieken, volumes, akoestiek, enz.
Dit project wordt volgens François Persoons gekenmerkt door grootheidswaanzin: het omvat een spektakelzaal met 800 plaatsen en een trouwzaal met een 12 meter hoog plafond, een tribune, een galerij en een ruimte waar, ironisch genoeg, de nieuwe burgemeester 200 paren tegelijk zou kunnen trouwen! De bruiloften zouden, net als de Gemeenteraad, op de 2de verdieping worden gehouden, en er is geen lift voorzien. Afgezien van deze 2 grote zalen is er praktisch geen gepland gebruik, behalve de uitbreiding van de dienst bevolking[3]. De ingang van het Cultureel Centrum moet gebeuren door een monumentale trap die is geïnspireerd op de Brug der Zuchten in Venetië en 35 treden telt (wat praktisch is zonder lift!) [4].
Anderzijds is de enige culturele activiteit die gepland is, die van het theater. De nieuwe meerderheid wil echter het cultureel centrum in Sint-Pieters-Woluwe ontwikkelen door er een openbare bibliotheek, een mediatheek[5] en tentoonstellingsruimten aan toe te voegen. Zij wil een programmering opzetten die het hele culturele gamma bestrijkt, met een activiteit die zich niet beperkt tot het uitzenden maar zich ook uitstrekt tot het prospecteren van coproducties[6].
[Schaalmodel van het eerste project van het Gemeentehuis. De monumentale trap van het Cultureel Centrum werd nooit gebouwd – Uittreksel uit het boek “Histoire et Terroir”, Volgens het boek LACROIX (G.), uitgegeven door Sint-Pieters-Woluwe, aparté, Brussel, 2015, p. 265]
Sint-Pieters-Woluwe bevindt zich midden in een periode van verandering, het tijdperk van samenlevingen waar het particulier initiatief overheerste is voorbij. De houding ten opzichte van vrijetijdsbesteding verandert en er worden nieuwe structuren opgezet. De verbetering van de levensstandaard heeft het voor zoveel mogelijk mensen mogelijk gemaakt te genieten van vrijetijdsactiviteiten, die tot voor kort uitsluitend waren voorbehouden aan een beperkt publiek. Vrijetijdsactiviteiten zijn een echte behoefte geworden[7].
De vraag rijst of het project moet worden gehandhaafd en afgerond zoals het is, of volledig moet worden heroverwogen. Het antwoord wordt al snel duidelijk:
Reeds in maart 1971 besloot het College van Burgemeester en Schepenen tot de oprichting van een technisch comité, bestaande uit personen die gekwalificeerd waren voor hun vaardigheden op het gebied van akoestiek, zicht, decoratie, toneel- en zaaltechniek, enz. De grote bestaande lokalen[8] moeten heroverwogen worden en het hele project herzien worden!
Het Comité maakt specifieke opmerkingen: het auditorium, dat uit scenisch en akoestisch oogpunt verouderd is, is zeer oncomfortabel; de zichtbaarheid is onvoldoende en de voorgestelde decoratie is eveneens verouderd; de binnenvolumes zijn buitensporig en leiden tot het verlies van grote ruimten die ruimte zouden kunnen bieden aan andere activiteiten; algemene conclusie: het gebouw is meer bevorderlijk voor prestige dan voor functionaliteit. François Persoons wil nutteloze weelde (marmer, kroonluchters, ijzerwerk) uitbannen ten gunste van een functioneel Cultureel Centrum, dat voor iedereen toegankelijk is dankzij de verscheidenheid aan activiteiten die er kunnen plaatsvinden.
In die optiek stelt de Burgemeester het College voor de zware opdracht om het hele gebouw en zijn binnenarchitectuur te herzien, toe te vertrouwen aan Christophe Gevers, een jonge en briljante specialist die al realisaties op zijn naam heeft staan zoals Passage 44, Kruidtuinlaan 44 in 1000 Brussel[9].
Alles is herwerkt, verdieping per verdieping, om de volumes van het geheel opnieuw te overdenken:
- Door de creatie van 2 extra niveaus is de bruikbare oppervlakte met meer dan 1.500 m² toegenomen. Door de hoogte van de polyvalente zaal[10] (die naast haar culturele functie ook dienst zal doen als zaal voor de Gemeenteraad en voor bals, banketten, recepties, enz.) te verminderen, werd een bovenverdieping toegevoegd met drie vergaderzalen en de administratieve kantoren van het Centrum.
- De administratie van de Centrum.
- De ingang werd heroverwogen: in plaats van een monumentale marmeren trap is een ½ verdieping teruggewonnen die dienst zal doen als trouwzaal en die te voet toegankelijk zal zijn vanaf het voorplein.
- Op dezelfde verdieping komt de Mediatheek[11], die toegankelijk is vanuit de lokettenzaal van het Gemeentehuis via de tentoonstellingsruimte.
- Op het niveau van de spektakelzaal is ook een klein experimenteel theater gepland, dat tevens zal dienen als literair en artistiek cabaret. De installatie van een projectiecabine zal filmvertoningen in de grote zaal mogelijk maken.
- Een lift zal de verschillende niveaus bedienen[12].
[De polyvalente zaal (momenteel de Fabry zaal genoemd) in 1982 – Gemeentelijke archieven van Sint-Pieters-Woluwe]
[De Fabry zaal in 1999 (na werken), Gemeentelijke archieven van Sint-Pieters-Woluwe]
[Literair en artistiek cabaret (momenteel de Whalll station genoemd – archieven van het Cultureel Centrum]
Om de transformatie te voltooien heeft François Persoons besloten om aan het Cultureel Centrum een infrastructuur van Congrescentrum toe te voegen (cabines voor simultaanvertalingen, lounges, vergaderzalen). De naam “Cultureel Centrum” werd vervolgens “Huis van de Cultuur en Congrescentrum”.
In 1975 werden de kolossale werkzaamheden in het Cultureel Centrum voltooid. Het wordt beheerd door de Cultuurvereniging van Sint-Pieters-Woluwe, een tweetalige V.Z.W. waarvan François Persoons voorzitter is en Jacques Van den Haute, Schepen van Cultuur[13], afgevaardigd bestuurder.
[Het Cultureel Centrum (rechtervleugel) en het Gemeentehuis (linkervleugel), na de werken – Gemeentelijke archieven van Sint-Pieters-Woluwe]
Op voorstel van Christophe Gevers werd besloten dat elke zaal een nummer zou krijgen dat overeenkomt met de onthaalcapaciteit van het publiek. De spektakelzaal kreeg dus de naam “Auditorium 700”, de polyvalente zaal werd “Bal 300” (vandaag Fabryzaal genoemd), een “Zaal 150” (vandaag Passerelle genoemd) kwam naast “Expo 120”, enzovoort[14].
Didier Demeter, directeur van het Huis van de Cultuur in die tijd, getuigt: “De datum en het programma van de inhuldiging moesten enkele maanden van tevoren worden vastgesteld. Op 1 juni om precies te zijn (het was een zondag!), zodra de winnaars van de Koningin Elisabethwedstrijd bekend waren gemaakt. We “wilden” Larry Graham, prijs van het publiek, en we moesten sneller onderhandelen dan de concurrentie…
Maar begin september ontstond er een zorg. De zaal en de binnentoegangen zouden klaar zijn, maar de omgeving van het Huis van de Cultuur was nog in aanbouw. De meest pessimisten beschreven al het spektakel van mensen die door de modder waden om bij de ingang te komen…
Er was stress, de dagen gingen voorbij, de bouwplaats vorderde niet erg goed…
Het was nipt, maar het werk en het schoonmaken van de toegangen was net op tijd klaar: de gelakte schoenen werden niet bevuild. En het was een heerlijke avond!”
De inhuldigingsavond vond plaats op donderdag 18 september 1975, met een concert in de grote zaal door de getalenteerde Amerikaanse pianist Larry Graham, begeleid door het Nationaal Orkest van België onder leiding van Roger Rossel.
[Aankondiging van de inhuldigingsavond van het Cultureel Centrum 18 september 1975]
In een jaar, had het centrum 120.000 toegangsbiljetten[15] verkocht. Dit is een percentage dat in geen enkel ander Cultureel Centrum in België ooit is bereikt. De zaken gingen vrij goed totdat… de door het Ministerie van Franstalige Cultuur beloofde subsidies niet meer werden uitbetaald!
De V.Z.W., die het Huis van de Cultuur en Congrescentrum beheert, heeft als tweetalige vereniging grote problemen met de financiering: de eerste jaren kan geen globale subsidie van het Ministerie van Franstalige Cultuur worden verkregen. Alleen bepaalde eenmalige activiteiten ontvangen (minimale) subsidies.
Begin 1979 werd uiteindelijk een ontwerpovereenkomst opgesteld tussen het Ministerie van Franstalige Cultuur en de Culturele Vereniging van Sint-Pieters-Woluwe om in aanmerking te komen voor belangrijke subsidies. Op 5 april 1979 werd deze overeenkomst ondertekend. Maar de ondertekenaar die het Ministerie van de Franstalige Cultuur verbindt is niemand minder dan… François Persoons, die in 1977 staatssecretaris werd!
De uitvoering zal zeer chaotisch verlopen. Nu de FDF[16] uit de regering is gezet, zullen de beloofde subsidies door de opvolgers van Persoons worden verlaagd, zullen zij te laat worden betaald en vervolgens worden afgeschaft…[17]. De toekomst van het Huis van de Cultuur is ruimschoots in gevaar! Het Cultureel Centrum dreigt voor eens en altijd zijn deuren te moeten sluiten! (zie bijgaande artikels)
Uiteindelijk (en gelukkig) vindt de sluiting niet plaats. In juli 1982 betaalde het Ministerie van Franstalige Cultuur eindelijk een eerste deel van de subsidies, en het totale bedrag tegen het eind van het jaar, waardoor de situatie beetje bij beetje kon worden gedeblokkeerd.
[Artikels over de financiële problemen van het Cultureel Centrum – 1982, Gemeentelijke archieven van Sint-Pieters-Woluwe]
In 2012 veranderde de V.Z.W. Huis van de Cultuur en Congrescentrum haar naam in het W:halll.
[Het actuele Whalll – archieven van het Cultureel Centrum]
[1] Burgmeester van Sint-Pieters-Woluwe van 1947 tot 1971
[2] Burgmeester van Sint-Pieters-Woluwe van 1971 tot 1981
[3] Wolu2000-tijdschrift 1971 nr. 000
[4] Wolu2000-tijdschrift sept 1975 nr. 34
[5] In feite, een balie van de Nationale Mediatheek en een lokaal om naar platen te luisteren
[6] “Fragments d’histoire”, memo van Didier Demeter, voormalige directeur van het Huis van de Cultuur van Sint-Pieters-Woluwe
[7] Volgens het boek “Histoire et Terroir” van LACROIX (G.), uitgegeven door Sint-Pieters-Woluwe, aparté, Brussel, 2012, p. 286
[8] Wolu2000-tijdschrift 1971 nr. 6
[9] Wolu2000-tijdschrift maart 1976 (artikel van Jacques Vandenhaute, Schepen van Cultuur)
[10] Huidige Fabryzaal, die in 1999 gerenoveerd werd. De tussenverdieping uit de jaren 1970 is verwijderd en de zaal is teruggebracht naar het ruime volume van het project uit 1949.
[11] Die later de bibliotheek werd, en nu de kantoren van de dienst Werkgelegenheid.
[12] Wolu2000-tijdschrift nov 1975 (artikel van Jacques Vandenhaute, Schepen van Cultuur)
[13] 1974 Praktische gids van Sint-Pieters-Woluwe
[14] Anekdote van Didier Demeter, voormalige directeur van het Huis van de Cultuur van Sint-Pieters-Woluwe
[15] Wolu2000-tijdschrift oktober 1976
[16] Momenteel “Défi” genoemd: Démocrate Fédéraliste Indépendant
[17] « Fragments d’histoire », Didier Demeter, voormalige directeur van de “Maison de la Culture” van Sint-Pieters-Woluwe
Wij willen Patricia Meerts, Didier Demeter, Maxime Munson en Patrick Rahier bedanken voor hun bijdrage en hulp bij het opstellen van dit artikel.
© Gemeentelijke archieven van Sint-Pieters-Woluwe – Alle rechten voorbehouden
