In 1913 diende de Kerkfabriek een aanvraag in voor de bouw van een kerk en een pastorie aan de Villalaan in Sint-Gillis. De opdracht ging naar Louis Peppermans, architect van het Institut Saint-Luc in de Ierlandstraat. Hij legde het College voorontwerpen voor, die tot tweemaal toe werden afgewezen. De oppervlakte van de gebouwen was immers veel groter dan die welke in de overeenkomst tussen de gemeente en de Compagnie Immobilière was bepaald. Op 5 december 1912 diende hij nieuwe plannen in, die uiteindelijk op 13 december van datzelfde jaar door het College werden goedgekeurd. Van dit laatste plan, met Romeins-Byzantijnse elementen, werden enkel de pastorij en de crypte gebouwd.
[Bouwplan voor een kerk in de Villalaan, hoofdgevel, ontwerp 1912, Archief van stedenbouw van Sint-Gillis]
[Bouwplan voor een kerk in de Villalaan, hoofdgevel, ontwerp 1912, Archief van stedenbouw van Sint-Gillis]
Op initiatief van kanunnik Leclercq schakelde priester Jacques Buisseret architect Roger Bastin in, om in 1938 de draad opnieuw op te nemen en de bouw van de Sint-Alenakerk af te werken, waarvan de enorme crypte financieel een bodemloze put zou zijn geweest. De studie duurde 5 jaar en het plan werd samen met architect Jacques Dupuis in een definitieve vorm gegoten. Deze laatste zou een belangrijke bijdrage leveren aan de binnendecoratie en met name aan het rechter zijschip.
Tot de belangrijkste werken van Roger Bastin behoorden de bibliotheek Moretus Plantin en de renovatie van het ‘Arsenal’ op de site van de universiteit van Namen, die volledig moesten beantwoorden aan de verwachtingen van de toenmalige rector, pater Jacques Denis. Roger Bastin werd samen met architect Jacques Dupuis beschouwd als ‘s lands beste naoorlogse architect en met die laatste bouwde hij twee Mariakapellen in Bertrix en de parochiekerk van Jéhonville, maar ook sociale woonwijken en bedrijfsgebouwen.
De bouw van de Sint-Alenakerk in modernistische stijl zou echter een lijdensweg blijven. Aangezien hij de omvang van zijn taak en de problemen met de gevel had onderschat, en na veel vertraging, besloot Bastin in 1941 een beroep te doen op zijn vriend Dupuis om hem te helpen bij het ontwerp van de plannen. De hele onderneming zou nog tien jaar duren maar pas in 1975 was de kerk echt voltooid. De tijd die aan dit grootschalige project is besteed getuigt van de zorg voor een zekere perfectie, het zoeken naar eenheid en het streven naar architectonische zuiverheid. Herhaaldelijk werden de werken bijgestuurd en gecorrigeerd maar ook het gebrek aan middelen vormt onvermijdelijk een struikelblok voor de realisatie van het project.
[Gevel van de Sint-Alenakerk, Archief van stedenbouw van Sint-Gillis]
[Plattegrond van de benedenverdieping en hoofdgevel van het voorgebouw, Archief van stedenbouw van Sint-Gillis]
[Gevel van de Sint-Alenakerk, Archief van stedenbouw van Sint-Gillis]
[Gevel van de Sint-Alenakerk, Archief van stedenbouw van Sint-Gillis]
Maar ondanks hindernissen tijdens de oorlog, financiële problemen en spanningen tussen personen, werd de bestelling uiteindelijk opgeleverd. De kerk is een combinatie van de zuiverheid van de romaanse lijnen en het rationalistische modernisme van het Italië van de jaren 1930. De sobere voorgevel met voorplein bestaat uit twee monumentale platte zuilen en een ietwat terugliggend portaal met daarop een metalen sculptuurmotief van beeldhouwer Philippe Denis. Binnen in de kerk biedt het zeer brede middenschip een vrij zicht op het altaar. Het schip wordt geflankeerd door hoge zuilen die een smalle kooromgang vormen, afgesloten door opengewerkte wanden op koorniveau. Dat koor is met vijf treden verhoogd en mondt uit in een grote, hoge apsis. Rechts geeft een lage kooromgang uit op een kapel. Zowel in de structuur als in de decoratie zijn overal rondbogen aanwezig. Bekijk hier de interieurfoto’s gemaakt door de GOB-DMO en de meubels die door de KIK worden vermeld.
Alle fasen in deze constructie zijn in een geest van nauwe samenwerking bedacht en bijgestuurd. Dit originele en elegante bouwwerk is het resultaat van de ideeën van zowel de pastoor, de onderpastoors, de architecten als de decorateurs.
Bijlagen:
- Dossier van stedenbouwkundige vergunningen voor de gemeente Sint-Gillis, 49-51 Villalaan
- https://monument.heritage.brussels
- jacquesdupuis.be/pq/archi/b7-stealene.html
- academieroyale.be, nota over Bastin, lid van de Académie
- https://annexes.reflexcity.net/bruxelles/sainte-alene-forest/1978-Sainte-Alene-Petit-Coin-de-Ciel-Bleu.pdf, Brochure uit 1978 en herdrukt voor de Open Monumentendagen van 2008 (Brussel-Hoofdstad)
- https://annexes.reflexcity.net/bruxelles/sainte-alene-forest/Sainte-Alene-et-Patrimoine.pdf geschiedenis van Sint Alena en beschrijving van het erfgoed van de kerk
- https://annexes.reflexcity.net/bruxelles/sainte-alene-forest/1954-Le-Phare-et-Art-Eglise.pdf, een artikel uit de krant Le Phare van 1954, en voornamelijk de kopij van het tijdschrift Art d’église van 1953
- Https://annexes.reflexcity.net/bruxelles/sainte-alene-forest/ste_aleve-petit-coin-ciel-bleu.pdf,, “Ste-Alène un petit coin de ciel bleu (ca. 1968), Remerciements à Madame Sobieski”
© Gemeentearchief van Sint-Gilles
