De voormalige De kapel van de Brigittines is nu een centrum voor hedendaagse kunst: “Playhouse for movement“, dat focust op dans en wordt beheerd door de VZW Bellone Brigittines.
[De kapel van de Brigittines tegenwoordig, afbeelding Sum project]
Algemene situatie
De voormalige De kapel van de Brigittines is nu een centrum voor hedendaagse kunst: “Playhouse for movement“, dat focust op dans en wordt beheerd door de VZW Bellone Brigittines.
Gelegen in een snel veranderende wijk, in de Marollenwijk tussen de Brigittinenstraat, de Korte Brigittinenstraat en de Kapellenstraat nabij de Noord-Zuidverbinding.
Het voorplein van de kapel bestaat uit een grote, luchtige en aangename groene ruimte. De ingang van de voorstellingszaal is via de zijgevel van de nieuwbouw, aan de kant van de Kapellenstraat. Aan deze ruimte wordt momenteel gewerkt om het toekomstige stadspark te ontwikkelen dat voornamelijk uit groene ruimte zal bestaan. Deze werken hebben ook tot doel de omgeving van de sociale woningen achter de Brigittines te renoveren.
Achter de oude kapel, op de hoek tussen de Visitandinenstraat en de Ons Heerstraat, werden in 2009 kunstenaarsresidenties en een tuin gecreëerd door architecten Ann Gilson en Bernard Gochet.
De oude kapel van de Brigittines
De orde van de Allerheiligste Verlosser werd in de 14e eeuw gesticht door Brigitte van Zweden en kreeg toestemming om zich in 1623 in België te vestigen. Veertig jaar later liet ze de architect Léon Van Heil een klooster bouwen op de plaats van de huidige kapel, bestemd voor de eerder in Dendermonde gevestigde zusters brigittinessen. De kapel werd uiteindelijk ingewijd in 1672.
De eerste illustratie die we vonden is het detail van een kaart uit de 18e eeuw, die ons een idee geeft van de opbouw van het klooster in die tijd.
[Detail van de grootformaat kaart van Brussel n°3, XVIII, A.S.B., Brussel]
In 1784 maakte Jozef II een einde aan de religieuze roeping van de plaats. De kapel onderging hetzelfde lot als vele ontwijde religieuze gebouwen, dat wil zeggen dat ze vele malen van eigenaar wisselde en verschillende en gevarieerde toepassingen had: een school, een pandjeshuis, een opslagplaats voor een uitgever, een gevangenis, een militaire apotheek , een gasthuis, een overdekte markt, een balzaal, een slagerij…
[Foto van de hoofdgevel van de kapel van de Brigittines, zd, A.S.B., Brussel]
De rest van het klooster raakte geleidelijk in onbruik en de laatste overblijfselen verdwenen in de jaren 60. Sporen ervan zijn nog terug te vinden op een plan uit 1927.
[Kopie van de plan van het klooster van de Brigittines eind 18e eeuw, door R. Nivoy, 1927, Rijksarchief]
Na een openbare verkoop verwierf de Stad Brussel de kapel in 1922 en begon ze met ingrijpende renovaties, waarvan enkele foto’s worden bewaard in het archief van de Stad Brussel.
[Restauratie van de kapel, 1963, A.S.B., Brussel]
[Detail van het lijstwerk voor en na de restauratie, 1963, A.S.B., Brussel]
[Foto’s van de zijgevel van de kapel van de Brigittines, 1962, A.S.B., Brussel]
De gevel en vervolgens het hele gebouw werden in 1936 en 1953 op de monumentenlijst geplaatst.
Sindsdien is het in gebruik als spektakelzaal en tentoonstellingsruimte. Sinds 1982 organiseert het het festival “Bellone-Brigittines” en sinds mei 1997 wordt het beheerd door de gelijknamige VZW. Het is sinds 1999 erkend als een “Hedendaags Kunstencentrum voor beweging en stem van de stad Brussel”. Daarom besluit de Stad het gebouw te vergroten. Vervolgens wordt een architectuurwedstrijd uitgeschreven en uiteindelijk gewonnen door Andrea Bruno die aan dit project samenwerkt met Groep planning (vandaag Sum-project). De extensie is open voor het publiek vanaf augustus 2007.
Architecturale evolutie
Het is een eenbeukige zaalkerk, bestaand uit zes traveeën met vijfzijdige koorsluiting, afgedekt met een zadeldak waarin afgewolfde dakkapellen. De voorgevel in barokstijl is rijkelijk versierd. De constructie is gemaakt uit bakstenen en zandstenen.
Tijdens het bombardement van 1695 werd de toren van de kapel vernield. Het interieur is volledig ontmanteld sinds het verdwijnen van de gewelven in 1923. Deze laatste waren eerder het onderwerp van een hieronder zichtbaar onderzoek.
[Overzicht van de gewelven van de oude kapel van de Brigittines in Brussel, door Verlant en De Pape, 1923, A.V.B., Brussel]
[Interieur van de Brigittines kerk, 1980, inventaris van het bouwkundig erfgoed]
Bij de uitbreiding van de kapel besloot architect Andrea Bruno deze te ‘klonen’, waardoor het volume verdubbelde. Het oude gebouw huisvest sinds 2007 een spektakelzaal, terwijl de uitbreiding van het gebouw wordt ingenomen door kantoren, kleinere zalen en ruimtes voor apparatuur en repetities. Tussen de twee volumes bevindt zich een glazen ruimte die wordt ingenomen door de trap, waardoor circulatie tussen de verdiepingen mogelijk is.
[Gevelplannnen van de vergunning 2002 betreffende de uitbreiding van de kapel van de Brigittines, 2002, fonds Travaux Publics, A.S.B., Brussel]
[Binnenaanzicht van het auditorium in zijn huidige staat, Les Brigittines]
Bibliographie
- https://monument.heritage.brussels/nl/buildings/30879 – Urban.brussels
- Bouwen door de eeuwen heen in Brussel. Inventaris van het cultuurbezit in België. Architectuur. Deel Brussel 1A. Stad Brussel – Binnenstad, A-G, Pierre Mardaga éditeur, Luik, 1989.
- De kapel en haar geschiedenis. Bruxelles, Les Brigittines. http://www.brigittines.be/nl/la-chapelle-et-son-histoire/
© Stedenbouwarchieven – Stad Brussel – Alle recheten voorbehouden
