De sporthal van Sint-Gillis opende in 1993 de deuren en ontvangt elk jaar duizenden bezoekers. Nieuwsgierigen zullen echter al opgemerkt hebben dat het gebouw veel ouder is. Op een steen boven de hoofdingang staat immers ‘MAISON FONDÉE EN 1881 PAR E. CUSENIER FILS AINÉ’ (OPGERICHT IN 1881 DOOR E. CUSENIER, OUDSTE ZOON). Maar wie was die Cusenier? Om deze vraag te beantwoorden, moeten we 500 kilometer naar het zuiden gaan, naar het 19e-eeuwse departement Doubs in de Franse regio Franche-Comté.
De Fransman Eugène Cusenier is 26 wanneer likeur begint te maken. In 1857 richt hij een eerste stokerij op in zijn geboorteplaats Ornans. Hij kent vervolgens een enorm succes. E. Cusenier, Fils aîné et Cie groeit uit tot een grote stokerij. Door de decennia heen komen er in Parijs, Marseille, Mulhouse, Londen, Brussel, Buenos Aires, Montevideo en Mexico steeds meer handelshuizen en fabrieken bij om aan de vraag van de consument te voldoen. Alle sterke dranken die je destijds kon bedenken werden hier gemaakt zoals anisette, crème de cassis, crème de menthe, marasquin, curaçao, prunelle, mandarinette, cherry, brandy, kirsch, absint alsook siropen, grogs en punches. De markt van gedistilleerde dranken boomt en Eugène Cusenier verdient een fortuin.
Zo’n twintig jaar na de oprichting in Frankrijk openen de eerste vestigingen van Cusenier in België. De naamloze vennootschap La Grande Distillerie Belge Cusenier wordt opgericht en koopt in 1881 een bouwgrond aan. Die bevindt zich in de omgeving van het zuidstation waar tal van fabrieken, lederhandels en brouwerijen gevestigd zijn. De bouwvergunning werd datzelfde jaar afgeleverd en de toestemming na het onderzoek de commodo et incommodo voor gevaarlijke en ongezonde inrichtingen het jaar nadien.
[Aanvraag van Eugène Cusenier namens La Grande Distillerie Belge Cusenier om de toestemming te krijgen een fabriek te bouwen met een stoomketel en een tank van 2.000 liter alcohol, 1881. Dossier 3357, INVENTARIS VAN DE ARCHIEVEN VAN DE GEZONDHEIDSDIENST (WET BETREFFENDE GEVAARLIJKE, ONGEZONDE EN HINDER VEROORZAKENDE INRICHTINGEN), Gemeentearchieven van Sint-Gillis]
[Bouwplannen van de stokerij, 1881. Dossier 3357…]
[Dwarsdoorsnede, 1912. Dossier 3357…]
[Langsdoorsnede, 1912. Dossier 3357…]
[Detailplan van het gelijkvloers met de destilleertoestellen, de potten, de waterreservoirs, de vaten enz., etc., 1912. Dossier 3357…]
[Destilleertoestellen achteraan de grote hal, plan uit 1912. Dossier 3357…]
[Affiche voor La Grande Distillerie Belge, 1895. DEBOUVERIE Alphonse, Vie économique à Saint-Gilles… des origines à demain, Saint-Gilles, Syndicat d’initiative, 1993, p.117]
[Binnenkant van de stokerij, s.d. DEBOUVERIE Alphonse, op.cit.]
[Affiche voor La Grande Distillerie Belge (Cusenier), Brussel, ca. 1900. Jenevermuseum, Hasselt. Foto: Dominique Provost]
[Collectie Centrum Agrarische Geschiedenis (CAG)]
[Artikel over de wereldtentoonstelling van 1894 in Antwerpen. Journal de Bruxelles, 12 september 1894, p.1. Bron: Belgicapress]
[Gevel langs de Ruslandstraat, jaren 1980. CIVA Collections, Brussels]
[Achterkoer en ingang voor vrachtwagens langs de Engelandstraat, jaren 1980. CIVA Collections, Brussels]
Vers la fin des années 1980 les travaux du métro à Saint-Gilles obligent la distillerie à quitter le bâtiment de la rue de Russie. Suite à la démolition de tout un pan de la rue d’Angleterre dont l’entrée des camions de la société, la Commune envisage d’y reconstruire des maisons ainsi qu’une salle omnisports. Celle-ci serait rattachée aux anciens établissements Cusenier que la Commune acquiert en même temps. Le tout devrait offrir un complexe sportif moderne aux Saint-Gillois. L’ancienne distillerie est profondément transformée et ouvre ses portes en 1993. On y trouve aujourd’hui deux halls, des salles de fitness, de psychomotricité, d’arts martiaux et d’escalade, en plus de logements sociaux à l’étage.
[Gevelpan, Ruslandstraat 41. Aanvraag van een stedenbouwkundige vergunning voor de verbouwing van de stokerij, 1991. Stedenbouwkundige archieven van Sint-Gillis.]
[Gevel van de gemeentelijke sporthal, Ruslandstraat 41. Zelf genomen foto’s, 2023]
[Venster met smeedijzeren traliewerk met de initialen ‘DB’ van Distillerie Belge. Zelf genomen foto, 2023]
[Bovenste gedeelte van het voormalige laboratorium. Zelf genomen foto, 2023]
[Foto’s van de kelders waar de gedistilleerde dranken bewaard werden. De bordjes hangen er nog steeds. Zelf genomen foto’s, 2023]
© Gemeentearchieven van Sint-Gillis
