Gemeente Anderlecht

Geschiedenis

De naam Anderlecht kan voor het eerst teruggevonden worden in 1046. Gedurende de 11de eeuw bestond het gebied uit de heerlijkheden Anderlecht en Aa en de dorpen Cureghem en Neerpede. De huidige gemeente ontstond door het naar elkaar groeien van de heerlijkheden en dorpen. Hertogin Johanna van Brabant voegde in 1394 Anderlecht bij Brussel. Pas aan het einde van het Ancien Régime werd het een onafhankelijke gemeente.

In 1795 werd de gemeente Anderlecht de hoofdplaats van een kanton. Dit kanton bestond uit 11.400 inwoners en 11 gemeenten; Anderlecht, Dilbeek, Groot-Bijgaarden, Itterbeek, Jette, Laaken, Sint-Agatha-Berchem, Sint-Jans-Molenbeek, Sint-Maartens-Bodegem, Vlezenbeek en Wambeek. Het kanton telde uitgestrekte weiden waardoor het gekend was omwille van haar rijke graanproductie.

In 1890 werd het de hoofdplaats van een vredegerecht. Door de taalwetten werden de Nederlandstalige gemeenten in 1963 onttrokken uit het kanton. Dit zorgt ervoor dat enkel de gemeentes Anderlecht en Sint-Agatha-Berchem tot het kanton behoorden.

 

Collecties

Het archief van de gemeente Anderlecht wordt bewaard op drie verschillende locaties: in het Erasmushuis, het Rijksarchief Brussel en bij de gemeente zelf.

Een deel van het archief van de gemeente kan teruggevonden worden in het Erasmushuis. De verblijfplaats van de humanist Desiderius Erasmus werd vanaf 1932 een museum waar tal van historisch materiaal bewaard blijft. Er wordt in de eerste plaats vooral kerkelijk archief bewaard, maar er kan gemeentelijk archief teruggevonden worden dat door Anderlecht overgedragen is. Men vindt er de volgende reeksen uit het Ancien Régime en de Franse periode:

  • Erediensten (1778-1898)
  • Verkiezingen (1796-1903)
  • Gemeentelijke eigendommen (1780-1882)
  • Onroerend goed (1795-1883)
  • Justitie en politie (1795-1883)
  • Militie (1796-1861)
  • Personeel (1796-1879)
  • Belastingen (1795-1871)
  • Buurtwegen (1795-1861)
  • Kadasters van grondbelasting (1785-1805)
  • Registers van gemeentelijke correspondentie (1799-1834)
  • Militaire vorderingen (1796-1835)
  • Notulen van de gemeenteraad van het kanton Anderlecht (1796-1800)
  • Registers van burgerlijke stand (vanaf 1794)
  • Immigratie (vanaf 1924)
  • Begrafenisregisters (vanaf 1866)
  • Burgerwacht (vanaf 1883)
  • Notariaat (vanaf 1796)

Daarnaast zijn er in het Erasmushuis militaire archiefbescheiden van zowel tijdens WOI als WOII terug te vinden. Ook historische documenten ten tijde van de Franse periode en het Ancien Régime werden bewaard, waaronder briefwisseling over de komst van R. Napoléon en Marie-Louise naar Anderlecht in 1810.

In het Rijksarchief Brussel vindt men 2,70 meter archief dat door de gemeente Anderlecht werd overgedragen. Het archiefbestand heeft betrekking op de periode van 1805 tot 1939. De inventaris is online raadpleegbaar.

  • Boekhouding
  • Liefdadigheid
  • Bevolking
  • Verkiezingen
  • Openbare werken
  • Belastingen
  • Plannen
  • Politie

 

In het depot van de gemeente zelf worden vooral archiefstukken bewaard die bij de uitvoering van de taken van de gemeentelijke administratie voortkomen. De volgende reeksen zijn aanwezig:

  • Rekeningen (vanaf 1953)
  • Kinderdagverblijf en scholen
  • Huishoudelijke dienst
  • Belastingen
  • Bezoldiging en pensioenen (vanaf 1971)
  • Juridische zaken
  • Urbanisme (vanaf de jaren 1800)
  • Openbare werken
  • Kabinet van de burgemeester
  • Eigendommen van de gemeente
  • Overtredingen
  • Feestelijkheden en ceremonies (vanaf 1946)
  • Notulen van de gemeenteraad (vanaf 1810)
  • Notulen van het schepencollege
  • Plannen

 

Beheer, bewaring en digitalisering van het archief

Het archief van de gemeente wordt bewaard in een gebouw van het gemeentehuis. In 2004 verhuisde het van de 3 kelders naar een depot met mobiele rekken. In de kelders was schimmel aanwezig, hierdoor moesten bepaalde archiefstukken weggegooid worden. De archiefdienst beheert de archiefbescheiden van 4 diensten; de personeelsdienst, de dienst stedenbouw, de eigendommen van de gemeente en de verslagen van de gemeenteraad en het schepencollege. De andere diensten hebben zelf een systeem voor het ordenen van hun archief, sommige hebben inventarissen opgesteld die in hun kantoren bewaard worden. De diensten bewaren archiefbescheiden in hun kantoren en in het depot. De originele verslagen van de gemeenteraad worden in het gemeentehuis bewaard en de koppies liggen in het depot. Nu worden de notulen digitaal bewaard waardoor geen kopieën meer gemaakt worden. Ze bewaren eveneens dossiers over de burgemeesters, verkozenen en schepen. De archiefbescheiden betreffende de inkomsten worden bewaard in 2 afzonderlijke ruimtes op de zolder.

 

Documentatie en andere archieven

Het Erasmushuis bewaart tal van kerkelijke archieven. Er ligt archief van het kapittel van Anderlecht, de parochie, het begijnhof, de religieuze orden opgericht in Anderlecht en van de kloosters van de Miniemen en de Kartuizers. Dit archief werd op het einde van het Ancien Régime ondergebracht in een pastorij. Rond de jaren 1850 werd het archief in twee gesplitst, waarvan één deel terechtkwam in het archiefbestand van kerkelijke instellingen van het Algemeen Rijksarchief. Een paar bescheiden kwamen terecht in de Koninklijke Bibliotheek van België. Vanaf 1948 werd het tweede deel, na een akkoord tussen de gemeente en de kerkfabriek, verzameld in het Erasmushuis. Er bestaan inventarissen van deze collectie. Het gaat over archiefbescheiden van de 14de eeuw tot de 20ste eeuw.

Het archief van het vredegerecht wordt bewaard in het Rijksarchief Brussel.

Aanvullende gegevens

  • Adres: Onderwijsstraat 52 – 1070 – Brussel
  • Telefoon: 02/558.08.39
  • Mail: archives@anderlecht.brussels
  • Website: link

 

Rijksarchief © Alle rechten voorbehouden