Gemeente Ganshoren

Geschiedenis

Ganshoren was tot 1841 een gehucht van Jette. Het dorp maakte deel uit van een heerlijkheid sinds 1555. Eind 16de eeuw kwam Ganshoren onder het gezag van de familie de Taxis, die het dorp samen met Jette verenigde in de heerlijkheid de Rivieren. In 1628 werd deze de eigendom van de jurist François Van Kinschot, thesaurier-generaal, lid van de Raad van State en kanselier van Brabant. Van Kinschot verkreeg rechten als suzerein op het Leenhof van Ganshoren en het achterleen van Rivieren. Onder zijn zoon François Van Kinschot II werd het domein een baronnie in 1654, en een graafschap in 1659.  Ganhoren telde in 1709 160 inwoners, in de jaren 1840 een duizendtal, in 1910 2872, om uit te groeien tot zo’n 15 à 20.000 in de jaren zestig en zeventig van de 20ste eeuw. Tot in de late 19de eeuw leefden de inwoners vooral van landbouw, groententeelt en veeteelt. In 1841 werd Ganshoren een aparte gemeente. Ganshoren bleef lang een landelijk en Nederlandstalig karakter behouden.

Collecties

De Burgerlijke Stand, en de versalgen van de gemeenteraad en het College gaan terug tot 1842. Rekeningen van de gemeente worden bewaard vanaf 1875. Er zijn ook bouwvergunningen vanaf de late 19de eeuw en dossiers commodo-incommodo vanaf 1945.

Beheer, bewaring en digitalisering van het archief

De archieven van de gemeente worden bewaard in het gemeentehuis op de Keizer Karellaan 140, 1083 Brussel, en in een depot in diezelfde Keizer Karellaan. Het archief staat in metalen vaste rekken, en is verpakt in dozen, maar deze zijn niet zuurvrij. In vergelijking met de grotere Brusselse gemeenten is het bewaard gebleven archief eerder beperkt in omvang. Er is geen archivaris in dienst en geen inventaris of een algemene methode van klassering of ordening. De verschillende diensten hebben toegang tot de archiefruimte in de kelder van het gemeentehuis en plaatsen er regelmatig archieven bij. De archieven staan dus ongeveer per dienst samen, en de opschriften op de etiketten of de dozen staan min of meer toe om (delen van) het archief te identificeren.

Uit contacten die het Rijksarchief legde met de gemeente in de loop van 2015 bleek dat er bij de gemeentediensten heel wat vragen bestonden over archiefbeheer. Daarom werd bij de verschillende diensten een enquête gehouden. Uit de antwoorden bleek dat er grote onduidelijkheid bestond over de te volgen methode of procedure. De archiefwet en de selectielijsten voor archief van gemeenten bleken vrijwel onbekend. Uit de enquête bleek ook dat er soms archief werd vernietigd zonder de toestemming van het Rijksarchief. Inderdaad, tussen 1979 en 2008 werden regelmatig de bewijsstukken van de rekeningen van de gemeente vernietigd, met toestemming van het Rijksarchief, maar sinds 2008 ontving het Rijksarchief geen vragen meer van vernietiging van de gemeente.

In september 2016 organiseerde het Rijksarchief Brussel daarom een vorming over archiefbeheer voor de diensthoofden van de gemeente. In de nasleep van deze vorming werd beslist om een persoon aan te werven in een tijdelijk project, die de verschillende diensten zou bezoeken om de archieven in kaart te brengen. Tegelijk wil de gemeente ook meewerken aan het ‘Open Data’ project van het Brussels Gewest.

Voor zeer recente documenten, gebruikt de gemeente het platform Editoria van het Centrum voor Informatica vanhet Brussels Gewest, om documenten te publiceren die ter beschikking moeten worden gesteld van het publiek:

  • Begrotingen, rekeningen en jaarverslagen
  • Agenda en verslagen van de Gemeenteraad
  • Programma, algemeen beleid
  • Vragen, motiesen interpelaties van de gemeenteraadsleden
  • Gemeentelijke reglementen
  • Reglementen over belastingen.

Documentatie en andere archieven

Aangezien Ganshoren vóór 1841 nog geen administratief zelfstandige gemeente was, moet voor die periode worden gezocht in de schepengriffies en het gemeentearchief van Jette.

Ganshoren viel tussen 1841 en juni 1849 onder het Vredegerecht van Anderlecht. Op 20 juni 1849 werd het Vredegerecht van Sint-Jans-Molenbeek bevoegd voor Ganshoren, en op 8 juni 1896 dat van Laken. In 1921 ging de bevoegdheid over Ganshoren terug over op het Vredegerecht van Sint-Jans-Molenbeek. De gemeente maakt(e) deel uit van het gerechtelijk arrondissement van Brussel, de Brusselse rechtbank van eerste aanleg, Rechtbank van Koophandel en Hof van Beroep zijn dus bevoegd. De archieven van deze rechtbanken worden bewaard in het Rijksarchief te Brussel.

In het gemeentelijk museum van het graafschap Jette, in de abdij van Dielegem, bevindt zich heel wat documentatie en een bibliotheek over de geschiedenis van de streek.

Sinds 2003 bouwde het Nederlandstalig gemeenschapscentrum De Zeyp een digitaal documentatiecentrum uit over het verleden van Ganshoren en de Ganshorenaren: Ganshoren ingezoomd. De startbasis van het project vormde het archief van De Zeyp zelf. Daarnaast werden foto’s verzameld bij het publiek. Ook de tijdschriften ‘Samen te Ganshoren’, de ‘Zeyp krant’, en ‘Ganshoren ingezoemd’ werden gedigitaliseerd en op de website gezet (link).

Selectieve bibliografie

  • Ganshoren à la carte, Brussel, 2014.
  • LELOUTRE G., LIONNEZ H., Ganshoren tussen stad en natuur, Brussel stad van Kunst en Geschiedenis 52, Ministerie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Brussel, 2013. Online beschikbaar op de website van erfgoed Brussel
  • DE MEYER-DESPY A., DESPY G., Ganshoren, in HASQUIN H., Gemeenten van België. Geschiedkundig en administratief-geografisch woordenboek, 2. Vlaanderen-Brussel, Brussel, 1980, p. 1345-1346.
  • VAN DEN HAUTE R., VAN BELLINGEN R., Jette et Ganshoren à travers les âges, Bruxelles, 1975.

Aanvullende gegevens

 

Harald Deceulaer (Rijksarchief) © Alle rechten voorbehouden