Gemeente Oudergem

Geschiedenis

De geschiedenis van Oudergem in het Ancien Régime wordt gedomineerd door het Zoniënwoud, de priorijen Hertoginnendal (gesticht in 1262), het Rood Klooster (1366) en het dorp Watermaal, waarvan het een gehucht was. Het dorp ontwikkelde zich vooral na de aanleg van de steenwegen naar Waver en Tervuren, respectievelijk in 1726 en 1749. De bevolking nam toe van ca. 600 in 1784 naar ongeveer 1600 in de jaren zestig van de 19^de eeuw.

De gemeente Oudergem werd opgericht in 1863. In de loop van de 19^de eeuw kwam een zekere industriële bedrijvigheid op gang, maar de gemeente bewaarde toch zijn landelijk en groen karakter. Vele rijke burgerfamilies bouwden er grote landhuizen. De omgeving van het Rood klooster en het Zoniënwoud inspireerde vele kunstenaars die er verbleven in de 19^de en 20^ste eeuw. In de loop van de 20^ste eeuw ontwikkelde de gemeente zich tot een residentiële voorstad. De bevolking groeide van 7520 in 1910 naar 27.600 in 1961 tot ca. 33.000 in 2017.

Collecties

De historische archieven van de gemeente worden bewaard in het gemeentehuis. Er zijn:

De registers van College en Gemeenteraad (sinds 1863).
De registers burgelijke stand (sinds 1863).
Het archief van stedebouw.
Het archief van personeel.
Het archief van financiën.
Het archief van vreemdelingen.
Het archief van verkiezingen.
Het archief van militie (1902-1986), met dossiers uit WO I en WO II.
Het archief van onderwijs.
Het archief van cultuur.
Het archief van wegen en openbare werken.
Het archief van politie.

Beheer, bewaring en digitalisering van het archief

Oudergem heeft nooit een archief dienst gehad. De archieven van de gemeente werden geklasseerd en geïnventariseerd in 1970 door de Vereniging van Steden en Gemeenten. De archieven werden in de kelder geplaatst in rollende rekken volgens het principe van de continue berging: ze werden in volgorde van aankomst in de rekken geplaatst. Ze werden verpakt in dozen van “La Charte – De Keure”, en doorlopend genummerd werden vanaf nummer 1. De nummers werden toegekend aan de dozen, niet aan de archivistische eenheden. De dozen werden voorzien van etiketten en een omschrijving van de inhoud. Tegelijk werd een inventaris opgesteld. In een aparte kolom in de inventaris kregen de archivistische eenheden een code volgens de Nationale Decimale Classificatie, maar gelukkig werden de archieven niet fysiek volgens deze codes geordend.

In de jaren erna – zeker tot in 1990 – werd het klassement en de inventaris bijgehouden volgens het ordeningsplan dat werd opgestart in 1970. In 2011 ontving een vertegenwoordiger van het Rijksarchief een inventaris met 6021 nummers, die ook bewaard wordt in de gemeente.

Sinds 2012 worden de verslagen van het College en de Raad in digitale vorm aangemaakt en bewaard in een digitale aplicatie voor documentbeheer.

De dienst stedebouw scant de bouwvergunningen en de plannen als ze worden aangevraagd en bewaart vervolgens de digitale kopie. Begin 2017, werden meer dan 16.000 dossiers al gedigitaliseerd.

Documentatie en andere archieven

Het archief van de priorijen Hertoginnendal en het Rood Klooster wordt bewaard in het Rijksarchief in Brussel. Voor de geschiedenis van het Zoniënwoud in het Ancien Régime zijn er de archieven van de houtvesterij, die o.a. recht sprak over alle delicten die in het Zoniënwoud werden begaan. Aangezien Oudergem vóór 1863 nog geen administratief zelfstandige gemeente was, moet voor die periode worden gezocht in de schepengriffies en het gemeentearchief van Watermaal-Bosvoorde.

Oudergem viel onder het Vredegerecht van Ukkel van 1802 tot 1849, daarna onder dat van Elsene (tot 1913), en Elsene, eerste kanton (sinds 1913). Sinds 1888 was de Werkrechtersraad van Elsene bevoegd voor geschillen in Oudergem. De gemeente maakt(e) deel uit van het gerechtelijk arrondissement van Brussel, de Brusselse rechtbank van eerste aanleg, Rechtbank van Koophandel en Hof van Beroep zijn dus bevoegd. De archieven van deze rechtbanken worden bewaard in het Rijksarchief te Brussel.

In het Algemeen Rijksarchief wordt het Archief en verzameling van Augusta Maes bewaard. Vanaf 1955 woonde Augusta Maes in Oudergem, in het Molenaarshuis bij het Rood Klooster. Ze was zeer actief in het culturele leven van de gemeente Oudergem en de gemeente deed verschillende keren beroep op haar om mee te werken aan tentoonstellingen over de geschiedenis van de gemeente. In haar persoonlijk archief zit documentatie over de gemeente Oudergem, en ook stukken van de vzw’s ‘Raad voor de Verdediging van de Historische Oorden van Oudergem/ Les Prieurés de Val-Duchesse et de Rouge-Cloître/Conseil de Défense des Sites historiques d’Auderghem’ (1960-1988) en de ‘Raad van de Dry Borren/Conseil des Trois Fontaines’ (1973-2001). Er zitten ook stukken in over tentoonstellingen en vieringen georganiseerd in Audergem in de jaren zestig, zeventig en tachtig.

Selectieve bibliografie

Auderghem Oudergem 1863-1988, 1988.
CARNIER M., Inventaris van het archief en de verzameling Augusta Maes, Algemeen Rijksarchief Brussel (ter perse).
MAES A., Rouge-Cloître. Son domaine foncier, ses revenus, ses charges, Brussel, 1992.
DE MEYER-DESPY A., GADEYNE G., Oudergem, in HASQUIN H., Gemeenten van België. Geschiedkundig en administratief-geografisch woordenboek, 2. Vlaanderen-Brussel, Brussel, 1980, p. 1353-1355.
Oudergem à la carte, Brussel, 2012.

Aanvullende gegevens

Adres: [gemeentehuis] Émile Idiersstraat 12 – 1160 Brussel.
Telefoon: 02/676.48.11
Website: link