Geschiedenis
Elsene is qua bevolking een van de belangrijkste gemeentes van Brussel. Zoals in verschillende gemeentes van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is de bevolking er onafgebroken toegenomen. In 1961 bereikte het bevolkingsaantal een piek van 90.000 om daarna terug te vallen tot 76.000 in 2004. Vandaag bedraagt dat aantal 86.000 zielen, dus niet zo veel minder dan het historisch hoogtepunt.
Het OCMW van Elsene heeft als opdracht kwetsbare personen in de gemeente bij te staan. Die nood aan hulp neemt almaar toe: in 2013 werd bijstand verleend aan 2.362 personen , maar in 2016 waren het er al 2.673 en de voorlopige cijfers voor 2017 bevestigen de trend. Ook studenten hebben nood aan hulp: in 2017 vertegenwoordigden zij 14% van de mensen aan wie bijstand werd verleend. Elsene staat zo op de vijfde plaats van de Brusselse gemeentes waar mensen moeten geholpen worden.
Het OCMW bestaat uit verschillende diensten met een sociale opdracht. Naast de traditionele algemene sociale dienst en een socioprofessionele inschakelingscel (Kaap Tewerkstelling) heeft het ook diensten voor schuldbemiddeling, voor energie en voor huisvesting. Deze laatste werd opgericht in 2004 en heeft tot taak om het vastgoedpatrimonium van het OCMW – dat bestaat uit bijna 80 woongelegenheden – te beheren. Die woningen zijn vooral bedoeld voor sociale huisvesting maar sommige worden ook aan privépersonen verhuurd tegen marktprijs.
Het OCMW bezit ook twee rusthuizen, namelijk Residentie Jean van Aa, dat werd geopend in 1865 en in 2011 werd ondergebracht in een nieuw gebouw, en de Residentie “Uren van Geluk” die tot 2012 werd beheerd door de gemeente.
Het Jeugdhuis tenslotte heeft als opdracht jongeren en gezinnen in moeilijkheden te helpen. De maximaal 24 minderjarigen die er worden opgevangen zijn tussen 3 en 18 jaar oud. Het Jeugdhuis zorgt voor opvang, psychosociale en pedagogische ondersteuning en re-integratie van deze jongeren.
Collecties
Het dienst te worden opgemerkt dat het OCMW van Elsene slechts zeer weinig historisch archief bewaart. De meeste archieven zijn semi-dynamisch, d.w.z. dat ze geen administratief nut meer hebben maar om wettelijke redenen bewaard blijven. In de loop van de geschiedenis van de instelling hebben verschillende administratieve ambtenaren reeds archiefvernietigingen doorgevoerd. De enige criteria die daarbij werden weerhouden zijn de juridische waarde van het document en de beschikbare plaats in de archieflokalen, ongeacht de erfgoedwaarde van de stukken. Soms werd met de wettelijke waarde van de documenten zelfs geen rekening gehouden. Dit verklaart de huidige toestand waarin voor de jaren 1970 slechts weinig archief bestaat. Indien eventueel toch overbrengingen zouden zijn doorgevoerd dan is daarover geen documentatie en kunnen ze ook niet worden teruggevonden. Er bestaat ook geen enkele – zelfs maar summiere – archiefinventaris.
Volgens een rapport van het ARA uit 1958 bezat het OCMW verslagen van de administratieve commissie van het Home Van Aa (1855-1925), van het Weldadigheidsbureel (1852-1925), en van de COO (vanaf 1925-1976). Het lijkt erop dat deze stukken vernietigd werden: ze zijn in ieder geval niet meer terug te vinden in de archieflokalen van het OCMW. De registers met de beslissingen van de Raad zijn bewaard gebleven vanaf de jaren 1960.
Gezien de omvang van de activiteiten van het OCMW wordt soms archief aangetroffen in “verlaten” lokalen. In november 2017 werd archief gerecupereerd van het hospitaal van Etterbeek-Elsene dat vroeger afhing van het OCMW.
Het is overduidelijk dat de erfgoedkwestie vroeger in de institutionele context slechts weinig in overweging werd genomen en dat enkel werd rekening gehouden met het administratieve luik en dat het archief slechts werd bekeken in functie van de efficiëntie van de dienstverlening. De valorisatie van het OCMW-erfgoed gebeurde vooral op persoonlijk initiatief.
Een aantal archiefstukken werden wel bewaard en geïdentificeerd als van patrimoniale waarde.
In de eerste plaats wordt archief gevonden over het Jeugdhuis: dit archief wordt in het gebouw zelf bewaard. Het OCMW bewaart ongeveer 33 strekkende meter dossiers van minderjarigen die sinds de jaren 1950 door de dienst werden opgevangen: in totaal gaat het over bijna 1.300 dossiers. Het spreekt vanzelf dat deze dossiers een eersterangsbron zijn voor onderzoek naar de sociale en gerechtelijke geschiedenis.
Ten tweede is er het register van het rusthuis van Aa met toespraken vanaf de inhuldiging in 1865, en waaronder deze die werden gehouden bij de oprichting van het weeshuis van Elsene in 1876, dat in 1881 werd overgelaten aan de gemeente. Ook is er de toespraak n.a.v. de moderniserings- en uitbreidingswerken van 1952. Van dit gebeuren bleef ook een fotoalbum bewaard.
Een aantal archiefstukken van het hospitaal van Etterbeek-Elsene worden bij de instelling zelf bewaard. Tot in 1991 hing het hospitaal immers af van het OCMW van Elsene en stond het onder voogdij van de gemeente. Sinds 1999 maakt het deel uit van het netwerk Iris Zuid, een unie van ziekenhuizen in het zuiden van Brussel (Anderlecht, Sint-Gillis, Etterbeek en Elsene). Alle boekhoudkundige bewijsstukken van het hospitaal werden in juni 2018 vernietigd, nadat deze operatie in februari 2018 was gevalideerd door het Rijksarchief. Er zijn nog verschillende strekkende meter archief waarvan steekproeven moeten worden genomen en waarvoor een inventaris moet worden opgesteld. Voor het ogenblik is niet bekend waarover deze stukken gaan en ze werden niet geordend of in rekken geplaatst.
Selectieve bibliografie
- POUILLARD V., DELIGNE C. en VANDERMOTTEN C., “Ixelles”, in Jaumain S. (ed.), Histoire et patrimoines des communes de Belgique. La Région de Bruxelles-Capitale, Brussel, Racine, 2008, p. 203-225.
- HASQUIN H. (ed.), Communes de Belgique : dictionnaire d’histoire et de géographie administrative, Brussel, La renaissance du livre, 1983.
- Dictionnaire des communes de Belgique, Brussel, Guyot, 1997.
- Beleidsnota Budget 2018, Elsene, OCMW Elsene, 2017.
Aanvullende gegevens
- Adres: Boondaalsesteenweg 92 – 1050 Bruxelles
- Telefoon: 02/641.54.59
- Website: link
OCMW van Elsene © Alle rechten voorbehouden