Het Sportpaleis van Schaarbeek

Meer dan 50 jaar lang heeft die belangrijke locatie voor wielrenners ook andere manifestaties zoals jumping, concerten en politieke ontmoetingen verwelkomd. Het oprichten van het paleis is te danken aan Ernest Van Hammée – zoon van de Schaarbeekse schilder Antoine Van Hammée – die ook een succesvol sportman was (kampioen wielrennen, veldhockey en yachting. In 1910 koopt hij de grond die de gemeente Schaarbeek te koop aanbiedt tussen de Louis Bertrandlaan en de Jeruzalemstraat.

[Aankondiging van de openbare verkoop van een bouwgrond, 1910, Gemeentearchieven van Schaarbeek]

 

Volgens de schetsen van Albert Herent, architect, was de gevel 172m lang, waarvan acht winkelruimten, en de dakbedekking bestond uit een staalconstructie in één reikwijdte, wat een technisch meesterwerk was in het begin van de 20^ste eeuw. De baan van 235 meter wordt omgeven door 15.000 zitplaatsen. De sportkleedkamers zijn voorzien van 60 cabines en er is ook een ziekenzaal.

[Beschrijving van het gebouw door architect Herent, 21, oktober 1910, Openbare Werken archieven, Gemeentearchieven van Schaarbeek]

[Brief van Ernest Van Hammée naar aanleiding van klachten van de buurbewoners van de Jeruzalemstraat over de gevels van het Sportpaleis van 2  maart 1914, Openbare Werken archieven, Gemeetearchieven van Schaarbeek]

[Het Sportpaleis, postkaarten, Iconografische verzameling, Gemeentearchieven van Schaarbeek]

 

Het Sportpaleis wordt op 5 oktober 1913 plechtig geopend in aanwezigheid van diverse ministers en beroemde sporters. Een paar maanden later wordt de eerste Zesdaagse georganiseerd van 2 tot 8 februari 1914. En totaal vinden 41 edities van deze wielerwedstrijd plaats in het Sportpaleis van Schaarbeek.Snel daarna wordt het paleis beroemd voor de wielerwedstrijden die er georganiseerd worden en waaraan heel befaamde kampioenen deelnemen zoals Joseph Scherens, Rik Van Steenbergen, Rik Van Looy, Eddy Merckx, enz. Deze wordt dan ook Wintervelodroom van Brussel genoemd.

[Uitnodiging tot de Zesdaagse van Brussel van 8 t/m 14 november 1960, coll. Léon Verreydt]

[Grote prijs van de Koning op 15 november 1966: Eddy Merckx bijgestaan door van Rik Van Steenbergen, Iconografische verzameling, Gemeentearchieven van Schaarbeek]

 

Kort na het begin van de Eerste Wereldoorlog wordt het pand door de Duitsers gevorderd en plundering begaan. Het wordt daarna gebruikt als depot voor het sturen van kleren en voedsel van de « Commission for Relief in Belgium », door het Nationaal Hulp- en Voedingscomité gesuperviseerd.

[Oswald Poreau, Les Allemands devant le Palais des sports en 1914 (Duitsers voor het Sportpaleis in 1914), olie op doek, 1914, Gemeentelijke Kunstverzameling]

[Dit werk (door de kunstenaar zelf in 1948 geschonken) stelt een infanteriecompagnie voor, die in oktober 1914 voor het Sportpaleis voor haar vertrek naar het hoofdkwartier van Antwerpen aan het bivakkeren was. Poreau schildert dit werk vanaf het venster van het gebouw waar hij op dat moment in de Louis Bertrandlaan op nr.121 verblijft, wat de gezichtshoek verklaart]

[Het Sportpaleis is veranderd in een depot tijdens de Eerste Wereldoorlog,  coll. Léon Verreydt]

 

Na de oorlog zijn de diverse gebeurtenissen in het Palais opnieuw welkom. In 1920 vond daar de eerste “Foire française” (Franse handelsbeurs) plaats, en in 1923 vond de “Salon du cycle” plaats.

[“Foire Commerciale française”, foto, coll. Léon Verreydt]

 

In de jaren 20 wil Ernest Van Hammée het Sportpaleis uitbreiden, zijn bestemming veranderen en er geen sportevenementen meer organiseren. Hij wil zijn gebouw omvormen tot een moderne autogarage, omringd door Salons voor grote merken, die de winkels die er al zijn, zullen vervangen. Daarvoor wil hij een nieuw gebouw bouwen aan de voorkant van de Voltairelaan. Deze bestemmingswijziging zal nooit door het ministerie van Binnenlandse Zaken worden toegestaan en het uitbreidingsproject is definitief begraven.

[Uitbreidingsproject, gevel Voltairelaan, architect Félix Van Hammée, plan, 1924, Openbare Werken archieven, Gemeentearchieven van Schaarbeek]

[Uitbreidingsproject, gevel Voltairelaan, architect E. Frankinet, plan, 1929, Openbare Werken archieven, Gemeentearchieven van Schaarbeek]

 

Naast de wielerwedstrijden is er ook een menigte die naar bokswedstrijden, Grieks-Romeins worstelen, hondenrennen en rodeo’s komt.

[Poster voor en toernooi van Grieks-Romeins worstelen, 1933, Secretariaat archieven, Gemeentearchieven van Schaarbeek]

[Poster van bokswedstrijden, coll. Léon Verreydt]

[Hondenrennen, coll. KIK]

[Rodeoprogramma, coll. Léon Verreydt]

 

In de periode tussen de twee wereldoorlogen ontvangt het paleis de meetings van de nationalistische partij Rex, voorgezeten door Léon Degrelle.

[Poster van de meeting van de nationalistische partij Rex, 1938, Secretariaat archieven (gemeeteraadsverkiezingen), Gemeentearchieven van Schaarbeek]

 

Toen de Tweede Wereldoorlog begon, werd het gebouw omgebouwd tot een plaats waar vluchtelingen konden worden opgevangen. Activiteiten werden zeldzamer. In 1943 werd echter de 51ste editie van de Internationale Tentoonstelling van Honden van alle Rassen gehouden.

[Catalogus van de tentoonstelling, coll. Léon Verreydt]

 

Aan het einde van de oorlog kunnen de gebeurtenissen eindelijk hervat worden. In de eerste plaats gaat het om een reeks patriottische evenementen en concerten van militaire muziek. Daarna nemen shows en wedstrijden op internationaal niveau plaats op het centrale gras. In 1949 is de eerste editie van Jumping International. Een jaar later komt er de eerste Europese show van de schaatsers van Holiday on Ice. De Amerikaanse basketballers van Harlem Globe Trotters tonen verschillende demonstraties.

[Programma van het Militair Muziekfestival, 8 april 1945, coll. Léon Verreydt]

[Eerste Jumping International, artikel verschenen in “Le Patriote Illustré” van 30 oktober 1949, Documentaire-fonds, Gemeentearchieven van Schaarbeek]

[Programma Holiday on Ice, coll. L. Verreydt]

[Harlem Globe Trotters, programma, Documentaire-fonds, Gemeentearchieven van Schaarbeek]

De jaren ’60 worden gekenmerkt door twee gedenkwaardige concerten, die van Johnny Hallyday in 1961 en die van de Rolling Stones in 1966.

[Johnny Hallyday-concert, foto, Iconografische verzameling, Gemeentearchieven van Schaarbeek]

[Aankondiging van het Rolling Stones-concert, Documentaire-fonds, Gemeentearchieven van Schaarbeek]

 

Het Sportpaleis verwelkomt niet alleen privé-evenementen. Het dient ook als zaal voor de prijsuitdelingen van de leerlingen van de gemeentescholen. Na de Tweede Wereldoorlog, worden ook gala’s georganiseerd door de gemeenteliefdadigheidsinstelling “L’Ecole Heureuse” die het principe ‘mens sana in corpore sano’ aanmoedigt waar de leerlingen van de gemeentescholen turn -en sportdemonstraties.

[Turnvertoning door de leerlingen van het Lycée Emile Max in 1947, uittreksel van Le Soir illustré van 13 maart 1947, Gemeentearchieven van Schaarbeek]

 

In 1966 na een laatste evenement, « De Grote Prijs van de Koning », in aanwezigheid van prins Albert en prinses Paola en van Eerste minister Paul Van den Boeynants, wordt het gebouw gesloopt. Op zijn plaats verrijst nu de imposante Brusilia-woontoren.

“Le Grand prix du Roi”, uittreksel van de krant “Le Patriote illustré” van 27 november 1966, Documentaire-fonds, Gemeentearchieven van Schaarbeek]

[Laatste evenement dat in het Sportpaleis werd georganiseerd voor zijn slopen op 15 november 1966. De wielerwedstrijd “De Grote Prijs van de Koning” wordt gewonnen door Rik Van Steenbergen (zie hierboven, op zijn fiets, in gezelschap van het prinselijk paar en Eerste minister Paul Van den Boeynants. Het was voor de kampioen zijn laatste vaarwel als wielrenner na 25 jaar internationale wedstrijden]

[Afbreken van het Sportpaleis, 1967, foto’s, Iconografische verzameling, Gemeentearchieven van Schaarbeek]

 

De Dienst archieven heeft onlangs twee films (stom) gescand die het Sportpaleis kort voor zijn afbraak laten zien. De eerste is een wandeling in de buurt van de hoofdgevel van het gebouw. De tweede toont een uittreksel van de Grote Gendarmerieparade die elke dag plaatsvond als inleiding tot de laatste Jumping International in maart 1966. Hier zien we prins Albert en prinses Paola die de vertegenwoordiging en de wedstrijd bijwoonden.

 

 

 

 

Wij willen de heer Léon Verreydt en de KIK speciaal bedanken voor het grote aantal  beelden die ze ons heeft gegeven om dit artikel te kunnen illustreren.

 

© Gemeentearchieven van Schaarbeek – Alle rechten voorbehouden