Dokter Jean-Baptiste Jourdan (1803-1878) was arts en filantroop. Hij studeerde geneeskunde aan de Katholieke Universiteit Leuven. Als grondbezitter en competent promotor is hij samen met Jean-Philippe De Joncker een van de drijvende krachten achter de eerste renovatie van de Louizawijk en het Stephanieplein na de ontmanteling van de tweede ring van Brussel. In Sint-Gillis en Etterbeek werden er een plein en een straat naar hem genoemd. Hij werd gemeenteraadslid van Sint-Gillis op 1 januari 1858 en behield deze functie tot zijn dood. Hij was bovendien schepen van 1861 tot 1871.
Op 3 augustus 1869 werd hij benoemd tot voorzitter van de Commissie van burgerlijke zorginstellingen van Sint-Gillis. Niemand kende de droevige materiële situatie van het merendeel van de bevolking van Sint-Gillis beter dan dokter Jourdan. Hij werd ermee geconfronteerd in de uitoefening van zijn beroep. Vooral het ellendige lot van ouderen die niets bezaten, trof hem diep. De Commissie van zorginstellingen was verantwoordelijk voor de ouderen van de gemeente en vooral voor diegene die in de Munchenstraat (nu Andennestraat) gehuisvest waren. De Commissie had daar een gebouw dat echter ontoereikend was.
[Verslag van de zitting van 10 september 1869 van de Burgerlijke zorginstellingen van Sint-Gillis, Archieven van het OCMW van Sint-Gillis]
Jourdan droomde van een nieuwe instelling en schonk de gemeente Sint-Gillis via een notariële akte van 10 september 1869 een bedrag van 20.000 frank dat bestemd was om een bouwgrond te kopen.
Bij zijn overleden in 1878 werd een deel van zijn fortuin nagelaten aan de gemeenten Sint-Gillis, Koekelberg en Etterbeek. Ze moesten daarmee elk op hun eigen grondgebied zorginstellingen-ziekenhuizen bouwen voor arme ouderen, zieken, zwakken of andere ongelukkigen zonder een onderscheid te maken op basis van religie, bezit of voorkeur. In Sint-Gillis was er grond beschikbaar tegenover de gevangenis, dicht bij de Hollestraat, die nu niet meer bestaat.
[Instelling Jourdan, rond 1956, Archief van het OCMW van Sint-Gillis]
Met de gift van 20.000 frank kon een deel van de grond gekocht worden. De gemeente betaalde zelf het andere deel. In 1891, dus dertien jaar na het overlijden van dokter Jourdan, opende de instelling met zijn naam de deuren voor de eerste permanente gasten van Sint-Gillis. De totale kost bedroeg 455.156,49 frank. De instelling had een capaciteit van 60 bedden.
Deze 60 bedden van de instellingen waren voor lange tijd genoeg voor de behoeften van de lokale bevolking. Daar kwam echter verandering in met de groei van de bevolking, een algemeen fenomeen dat echter met de tijd bijzonder zichtbaar werd in Sint-Gillis. De situatie werd al snel zorgwekkend.
Het aantal bedden in de oude zorginstellingen werd met een krachttoer verhoogd van 60 tot 90. Dit volstond echter niet. In de gemeente werden ze al snel door de realiteit ingehaald. Enkele honderden ouderen moesten naar zorginstellingen gestuurd worden die soms ver weg waren van Sint-Gillis en dus ver weg van al wat ze hun hele leven lang gekend hadden. Er werd een radicale oplossing gevonden, met name een nieuw gebouw.
In 1955 werd er een studiecommissie opgericht onder het voorzitterschap van Jacques Frank, die toen gedelegeerd schepen met taken van de burgemeester van Sint-Gillis was. Het COO van Sint-Gillis stelde dan de architect Gustave Pappaert aan om deze taak tot een goed einde te brengen. De werken werden aangevat op 1 maart 1957. Op 15 juni 1957 legde Edmond Leburton, Minister voor Volksgezondheid en Gezin, plechtig de eerste steen van de nieuwe gebouwen.
[De eerste steen wordt gelegd door Minister Edmond Leburton, 1957, Gemeentearchieven Sint-Gillis]
De vleugel voor de “echtgenoten” werd eerst gebouwd. Op 1 juli 1959 konden de permanente gasten van de oude gebouwen naar deze nieuwe vleugel overgebracht worden. Enkele weken later werd de oude zorginstelling Jourdan volledig met de grond gelijk gemaakt.
Vlak daarna werd er begonnen met de bouw van het hoofdgebouw en de vleugel voor alleenstaanden. De werken werden voltooid in het begin van 1962 en eind september kon de opvolger van de zorginstelling Jourdan, die nu “Les Tilleuls” [De Lindenbomen] genoemd werd, nieuwe permanente gasten ontvangen in echt comfort.
“Les Tilleuls” werd officieel ingehuldigd op 23 november 1963. De gebouwen maakten heel wat indruk op mensen die ze voor het eerst zagen. Dit voorbeeldige rusthuis had 258 bedden, die als volgt verdeeld waren: alleenstaande vrouwen (63 bedden), alleenstaande mannen (39 bedden), mindervaliden (72 bedden), 30 appartementen voor koppels (60 bedden) en een ziekenafdeling voor licht zieken (24 bedden). Daarnaast waren er ook een appartement voor de directrice en 12 slaapkamers, woonruimtes en een keuken voor het personeel. Er was ook een gezinswoning voor de conciërge.
[Residentie “Les Tilleuls”, 1963, Archief van het OCMW van Sint-Gillis]
De instelling werd opgetrokken op een grond met een oppervlakte van ongeveer 76 aren, omsloten door drie verkeersaders, waarvan de Ducpétiauxlaan de belangrijkste is. De gebouwen werden op een transparante manier georganiseerd, zodat ze vanuit de Diderichstraat zichtbaar waren langs de Ducpétiauxlaan .
De residentie “Les Tilleuls,” de opvolger van de zorginstelling Jourdan, valt vandaag onder de verantwoordelijkheid van de wettelijke opvolger van de zorginstellingen, namelijk het OCMW van Sint-Gillis. Het OCMW vatte daarom in 2019 renovatiewerken aan om de pracht van deze emblematische instelling van de gemeente te herstellen.
[Plak voor de inauguratie en de resultaten van de eerste fase van de werken aan residentie “Les Tilleuls,” 2019-2023, Archieven van het OCMW van Sint-Gillis]
Er wordt wel eens gezegd: “Met een beetje hulp kom je een heel eind.” Dokter Jordan heeft een gulle bijdrage geleverd aan de bouw van zorginstellingen en crèches om de kwetsbaren in België te helpen, vooral in de drie gemeenten die zijn universele legatarissen werden: Sint-Gillis, Koekelberg en Etterbeek. In 1874 schonk hij geld aan de stad Leuven, de stad waar hij gestudeerd had, om een crèche te bouwen bij een kleuterschool, als aanvulling op de giften aan de drie bovenvermelde gemeenten. De legatarissen zijn op hun beurt verantwoordelijk voor het onderhoud van zijn graf en dat van zijn zus.
Bronnen:
- Archieven van het OCMW van Sint-Gillis
- Gemeentearchieven van Sint-Gillis
- Beroemde personen: Dokter Jean-Baptiste Jourdan
- https://lirias.kuleuven.be/retrieve/644169, bericht “Résidence Jourdan à Louvain,” door Hoornaert en H. Geert Van, versie in het Frans door Sels P., 2020.
© Archieven van het OCMW van Sint-Gillis – Alle rechten voorbehouden
