Sint-Gillis en zijn jumelage met meerdere steden

Jumelages, motor achter de Europese uitbreiding

Na de Tweede Wereldoorlog liet de verwoesting die het conflict had aangericht een diep trauma na bij de bevolking, die snakte naar vrede en samenhang tussen de landen. Europa bevond zich in een periode van wederopbouw en verbroedering. Op 18 april 1951 kwamen België, Frankrijk, de Bondsrepubliek Duitsland, Nederland, Luxemburg en Italië samen in Parijs om het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) te ondertekenen.

In hetzelfde jaar werd de Raad van Europese Gemeenten en Regio’s (CEMR) opgericht. In een tijd waarin tal van internationale handvesten het licht zagen, wensten de gemeenten ten volle aan die beweging deel te nemen. Het werd al snel duidelijk dat de lokale overheden, die dichter bij de burger staan, bij de opbouw van Europa moesten worden betrokken. Op 27 oktober 1955 ratificeerde de gemeente Sint-Gillis de tekst van het Europees Handvest voor de gemeentelijke vrijheden, onder impuls van burgemeester Paul-Henri Spaak, een overtuigd Europeaan die vandaag wordt beschouwd als een van de grondleggers van Europa, en schepen Jacques Franck die, op zijn beurt burgemeester van 1957 tot 1973, een van de drijvende krachten achter het jumelageproject bleef door zijn betrokkenheid bij de werkvergaderingen.

[Mededeling aan de bevolking betreffende de opname van Sint-Gillis in een jumelagenetwerk, 1956. Dossier 49, reeks “Jumelages”, Gemeentearchief Sint-Gillis.]

In 1956 gingen de verschillende jumelages van Sint-Gillis officieel van start. Het ging om een jumelage tussen verschillende Europese steden: Puteaux (Frankrijk), Offenbach am Main (Duitsland) en het Londense district Bethnal Green (nu Tower Hamlets). Het netwerk werd vervolgens nog uitgebreid met de gemeenten Mödling (Oostenrijk), Velletri (Italië), Esch-sur-Alzette (Groothertogdom Luxemburg), Tilburg (Nederland) en Zemun (Servië).

Banden tussen burgers creëren

Tijdens de jumelageplechtigheden, die deze banden tastbaar maakten, kon de bevolking ten volle deelnemen aan het project. Ze werden georganiseerd in elk van de steden die deel uitmaakten van de jumelage. In mei 1958 vonden de eerste feestelijkheden plaats in Sint-Gillis: een optocht van verschillende delegaties door de straten van Sint-Gillis naar het Van Meenenplein, waar de eed van de jumelage werd gezworen. Daarop volgde een theatervoorstelling, sportevenementen en een groots bal om de festiviteiten af te ronden.

Ontmoetingen tussen gejumeleerde steden zijn ook een unieke gelegenheid om de lokale verenigingen onder de aandacht te brengen. Tijdens de plechtigheden in mei 1958 namen niet minder dan dertig sportieve, vaderlandslievende, politieke en culturele verenigingen uit Sint-Gillis deel aan het evenement. Ook tal van burgers sloten zich aan bij de delegaties wanneer die naar zustersteden afreisden.

Sport is een uitstekende manier om mensen dichter bij elkaar te brengen en elk jaar werden er tal van toernooien georganiseerd tussen sportclubs in gejumeleerde steden. Voetbal, basketbal, boksen, zwemmen, gevechtsporten, atletiek, tafeltennis… De clubs van Sint-Gillis vertegenwoordigden de gemeente in tal van sporten en de intergemeentelijke ontmoetingen waren steevast een groot succes.

[Affiche voor het tafeltennistoernooi ter gelegenheid van de Europese beker voor gejumeleerde steden, 1971. Reeks “Jumelages”, Gemeentearchief Sint-Gillis.]

De banden tussen de gejumeleerde steden boden ook kansen om samen te bezinnen. Dankzij de jumelages konden herdenkingsverenigingen al heel vroeg met elkaar in contact komen, zoals blijkt uit de deelname van veteranen, verzetsstrijders en oorlogsslachtoffers uit Sint-Gillis aan het veteranencongres, dat in november 1963 in Puteaux werd georganiseerd. Hoewel dergelijke gelegenheden een ideaal moment zijn om even stil te staan en na te denken, bieden ze ook de kans om ideeën en gedachten uit te wisselen door conferenties over specifieke thema’s te organiseren.

[Jumelage-eed tussen de afdelingen uit België en Loire-Atlantique van de Fédération française des Combattants Volontaires des guerres de 1914-1918 et 1939-1945, de Théâtres d’Opérations Extérieures en de Forces de la Résistance, 1969. Reeks “Jumelages”, Gemeentearchief Sint-Gillis.]

Al snel zagen een aantal gemeenschappelijke projecten voor jongeren het licht: vanaf 1958 nam de gemeente Sint-Gillis het voorzitterschap en het secretariaat van de commissie voor interscolaire en culturele uitwisselingen op zich. De nadruk zou worden gelegd op het ontwikkelen van banden tussen jongeren door middel van schoolactiviteiten: tal van gemeentelijke scholen wisselden schriften, tekeningen, foto’s en correspondentie uit. Die projecten zouden ook leiden tot een reflectie over het leren van vreemde talen om de communicatie tussen leerlingen te vereenvoudigen.

Elk jaar werden er internationale kampen georganiseerd in een van de gemeenten, waar jongeren tussen 13 en 18 jaar de kans kregen om samen tijd door te brengen. Het eerste internationale kamp vond plaats in Sint-Gillis, in de gebouwen van de Ecole de la Roseraie. Daarnaast werden de leerlingen ook betrokken bij immersie-uitwisselingen en schoolfeesten, met dansoptredens en turnvoorstellingen.

Op die manier zorgden de jumelages voor een echte dynamiek binnen verenigingen, scholen, sport en cultuur en maakten ze het mogelijk om intercommunautaire banden te creëren, zowel tussen individuen als tussen groepen.

[Voorstelling bij de jumelageceremonies in Esch-sur-Alzette (Groothertogdom Luxemburg), 1962. Reeks “Jumelages”, Gemeentearchief Sint-Gillis.]

Samenwerking tussen gekozen vertegenwoordigers

Hoewel openbare evenementen de meest zichtbare vorm zijn van de banden tussen gejumeleerde steden, mag de rol van de samenwerking tussen gekozen vertegenwoordigers niet worden onderschat, aangezien die zeer vruchtbaar was in de jaren 1960 en 1970. Naast de specifieke lokale kenmerken heeft de werking van een gemeente het voordeel dat ze in tal van landen op dezelfde pijlers is gebaseerd, met vergelijkbare bevoegdheden en functies. Uit de correspondentie tussen de burgemeesters van Sint-Gillis en hun collega’s in de gejumeleerde steden blijkt dat de uitwisselingen verder gingen dan specifieke jumelage-evenementen alleen, bijvoorbeeld met de uitwisseling van waardevolle feedback over gemeentelijke projecten, zoals de bouw van een rusthuis.

Naast die regelmatige correspondentie vonden er ook werkgroepvergaderingen plaats, bestaande uit delegaties die elke gemeente vertegenwoordigden. Het doel van die bijeenkomsten was om jumelageaangelegenheden in het algemeen, maar ook meer specifieke projecten te bespreken. Zo werd bijvoorbeeld het jaarprogramma met culturele en sportevenementen vastgelegd en werden de voorwaarden voor uitwisselingen tussen scholen en de organisatie van internationale jeugdkampen besproken. Omdat de bijeenkomsten meermaals per jaar plaatsvonden, kon er regelmatig feedback worden gegeven over de lopende activiteiten, die indien nodig snel konden worden aangepast. Het waren unieke contactmomenten tussen de lokale vertegenwoordigers, die de jumelages fris en levendig hielden.

[Foto van de leden van de werkgroep op 12, 13 en 14 november in Tower Hamlets (Groot-Brittannië), 1982. Reeks “Jumelages”, Gemeentearchief Sint-Gillis.]

Evoluties

Vandaag zijn jumelages een integraal onderdeel geworden van het lokale leven, maar de allereerste jumelages waren een heus experiment, dat dankzij de gemeenten in de loop der decennia vorm kon krijgen. Zo’n 1200 burgemeesters en gemeentelijke afgevaardigden reisden af naar Venetië om deel te nemen aan de tweede Staten-Generaal van Europese Gemeenten in oktober 1954. Vandaag telt Europa zo’n 20.000 jumelages. Internationale samenwerking blijft zich ontwikkelen en evolueert naar nieuwe vormen van solidariteit die verschillen van de klassieke jumelagepijlers uit de tweede helft van de 20e eeuw. In Sint-Gillis werd in 2007 een partnerschap opgezet met de Marokkaanse gemeente Berkane, gericht op de ontwikkeling van het sociaal beleid. Vanaf 2014 werkt de stad Likasi (Democratische Republiek Congo) samen met de gemeente om het beheer van de burgerlijke stand en de bevolkingsdiensten te verbeteren.

[Selectie van voorwerpen geschonken door de gejumeleerde steden aan het gemeentebestuur van Sint-Gillis, persoonlijke foto. Gemeentearchief Sint-Gillis.]

[Verbroederingstoespraak tussen gejumeleerde gemeenten, 1959. Reeks “Jumelages”, Gemeentearchief Sint-Gillis.]

[Verbroederingstoespraak tussen gejumeleerde gemeenten, 1961. Reeks “Jumelages”, Gemeentearchief Sint-Gillis.]

[Verbroederingstoespraak tussen gejumeleerde gemeenten, 1970. Reeks “Jumelages”, Gemeentearchief Sint-Gillis.]

Bronnen en bibliografie

Archief van de gemeente Sint-Gillis, inventaris Algemene Zaken, reeks “Jumelages”.

Archief van de gemeente Sint-Gillis, registers van gemeentelijke nieuwsbrieven 1955 en 1956.

Internationale solidariteit – Sint-Gillis. (2019, 26 juni), geraadpleegd in maart 2024. https://stgilles.brussels/services/cooperation-nord-sud/

CEMR (Raad van Europese regio’s en gemeenten), geraadpleegd in maart 2024. https://ccre.org/

© Gemeentearchieven van Sint-Gillis – Alle rechten voorbehouden